Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
asnjë sistem bursash për familjet fshatare. Në këto kushte, ve<strong>të</strong> fakti që askush nuk pret që<br />
femra <strong>të</strong> punojë, vijon arsyen e <strong>të</strong> kursyerit për shkollimin e saj.<br />
Mundësi<strong>të</strong> shoqërore për femra mbesin <strong>të</strong> kush<strong>të</strong>zuara nga vlerat tradicionale. Shumica prej<br />
tyre martohen deri në moshën 30 vjeçare, përndryshe bëhen turpi i familjes nëse mbesin <strong>të</strong><br />
pamartuara. Shkurorëzimet janë tepër <strong>të</strong> rralla, për shkak <strong>të</strong> detyrimeve ekonomike e<br />
shoqërore. Në një shoqëri pa një rrjet <strong>të</strong> sigurimit shoqëror, gra<strong>të</strong> kanë shumë pak mundësi <strong>të</strong><br />
mbijetojnë ve<strong>të</strong>m. Sipas ligjeve <strong>të</strong> trashëgimisë, femrat kanë <strong>të</strong> drejta <strong>të</strong> barabarta me<br />
meshkujt, por shumë rrallë i pretendojnë ato.<br />
Në Lubish<strong>të</strong>, agjen<strong>të</strong>t kërkues <strong>të</strong> këtij studimi kanë gjetur ve<strong>të</strong>m një rast <strong>të</strong> veçan<strong>të</strong> ku gruaja<br />
ka trashëguar pasuri, për shkak <strong>të</strong> mungesës së anëtarit mashkull. Për disa fshatarë, ligji<br />
zyrtarë i familjes ësh<strong>të</strong> ‘ligj serb’ dhe nuk përputhet me traditat e tyre.<br />
IV. GRUPI DONNER NË KOSOVË<br />
Në vitin 1994, antropologu Amerikan Donald Grayson bëri një studim <strong>të</strong> njërës prej<br />
periudhave më <strong>të</strong> famshme <strong>të</strong> historisë së Amerikës perëndimore a<strong>të</strong> për Grupin Donner <strong>të</strong><br />
cilit i priu një fat i keq, pas një tragjedie në dëborën e Sierra Nevadës. Donner ishte një grup<br />
kolonizatorësh, <strong>të</strong> cilët në vitin 1840 donin <strong>të</strong> kalonin me karrocat e tyre në aksin rrugor prej<br />
2.000-miljesh nga Illionis në Kaliforni. Pasi kishin kaluar shkre<strong>të</strong>tirën e madhe <strong>të</strong> Salt Lake,<br />
grupi mbeti i bllokuar nga dëbora e para që filloi në male. Në pamundësi për <strong>të</strong> vazhduar tutje<br />
ose për ty kthyer mbrapsht, 40 nga 87 personat e pranishëm vdiqën, para se ndihmat <strong>të</strong> arrinin<br />
në pranverë. Në radhët e viktimave pothuajse <strong>të</strong> gjithë ishin djem <strong>të</strong> rinj <strong>të</strong> cilët kishin<br />
udhëtuar pa familje. Grayson vuri re se aty kishte një lidhje reciproke në mes <strong>të</strong> madhësisë së<br />
familjes dhe gjasave për mbijetesë:<br />
“meshkujt që mbijetuan udhëtonin me familjet prej mesatarisht 8.4 anëtarëve. Ata <strong>të</strong> cilët<br />
nuk ia dolën dot, udhëtonin me 5.7 anëtarë. Femrat e mbijetuara udhëtonin me familjet e<br />
tyre prej 10.1 anëtarësh....grupet e mëdha farefisnore duket se ndihmonin je<strong>të</strong>gja<strong>të</strong>sinë e<br />
anëtarëve <strong>të</strong> grupit Donner” 74<br />
Në vitin 2006, autori gjerman Frank Schirrmacher publikoi librin ‘Minimum’ – në <strong>të</strong> cilin<br />
përdor metaforën e grupit Donner për <strong>të</strong> shpjeguar krizën e shoqërisë evropiane <strong>të</strong> shekullit<br />
21. Schirrmacher i referohet familjes si ‘Uberlebensfabrik’ (‘mekanizëm mbijetese’), e<br />
kërcënuar gjithnjë e më shumë nga rënia e theksuar e numrit <strong>të</strong> lindjeve në Evropë. 75 Ai jep<br />
paralajmërime <strong>të</strong> llahtarshme për një <strong>të</strong> ardhme kur lidhjet fisnore po vyshken, shumë prej<br />
fëmijëve do <strong>të</strong> rriten pa vëllezër dhe motra, dhe njerëzit kur te plaken do ta kuptojnë se I kanë<br />
dhëne tepër rëndësi shtetit <strong>të</strong> mirëqenies sociale.<br />
Debate <strong>të</strong> tilla po diskutohen edhe sot në pjesën më <strong>të</strong> madhe <strong>të</strong> Evropës. Sot, shtetet anëtare<br />
BE-së në Evropën qendrore kanë shkallën më <strong>të</strong> ulët <strong>të</strong> lindjeve në bo<strong>të</strong>: Me 1.2 fëmijë për<br />
grua janë Çekia, Sllovenia, Latvia dhe Polonia, shumë larg 2.1-shit <strong>të</strong> nevojshëm për ruajtjen<br />
74<br />
Donald Grayson, Differential Mortality and the Donner Party Disaster, Evolutionary Anthropology,<br />
1994, f. 157.<br />
75<br />
Frank Schirrmacher, Minimum, 2006, f. 39.<br />
28
Change language