Prerja e kordonit të jetës - ESI

produkte ushqimore, ashtu edhe në mundësi të tjera të punës, duke qenë kështu shumë të
varura nga të ardhurat nga jashtë.” 54 Siç ka vënë re edhe Jozo Tomaseviç:
“Çfarë u konsiderua si e rëndësishme për ekonomistët, politikanët dhe administruesit
jugosllavë të viteve 1930 , ishte fakti qe problemi i mbipopullimit në zonat bujqësorë,
ishte shqetësimi kryesorë ekonomik i vendit, i cili duhej konsideruar me rëndësi të madh
politike dhe sociale....Duke qenë se emigrimi masiv ishte i pamundur, rruga e vetme për
një zgjidhje të qëndrueshme ishte...ajo e industrializimit.” 55
Në pjesën më të madhe të Jugosllavisë, komunistët jugosllav drejtoheshin nga vizioni i
shndërrimit të ekonomisë bujqësore ne një ekonomi moderne urbane dhe të industrializuar.
Fshatarët duhej të duhej të shkëputeshin nga mentaliteti i sigurimit të jetës nëpërmjet
bujqësisë “drejt një mentaliteti industrial që synon rritjen e vazhdueshme të pasurisë
shoqërore.” 56 Mjeti për një transformim të tillë, ishte ndërtimi i fabrikave shoqërore, të
shpërndara në mënyrë strategjike në të gjithë vendin sipas një logjike sociale dhe politike, ne
vend që të kërkohej efikasitet ekonomik.
Megjithatë, komunizmi në Kosovë ishte që nga fillimi një përvojë tjetër. Së pari, në pjesën
më të madhe të historisë së tij, ishte më represiv se në pjesën tjetër të vendit. Për periudha të
ndryshme kohore, Kosova vuajti nga represion etnikisht i motivuar: ne vitet 1945-1966 (të
ashtuquajturat, vitet e Rankoviçit, të emëruara nga shefi famëkeq i policisë sekrete të Titos),
dhe pastaj në vitet1989-1999 gjatë periudhës së Millosheviçit. Periudha e menjëhershme e
pasluftës dallohet për shkak të ekzekutimeve dhe konfiskimeve, të cilat në kohën e
Rankoviçit çuan në një brutalitet, që në vitin 1956, detyroi një numër të madh të kosovarësh
ta quajnë veten ‘turq’ dhe të emigrojnë në Turqi. Periudha e viteve 1970 përshkruhet si
relativisht e qetë, por problemet u shfaqën sërish në vitin 1981. Kriza ekonomike e sociale në
Serbi dhe Kosovë, pasohet nga periudha e Millosheviçit, në kohën kur Kosovës iu mor
autonomia dhe shqiptarët u dëbuan në masë të madhe nga puna në sektorin publik. Gjithsej
pra, bëhen 31 vjet represion i rendë, nga 54 vjet komunizëm në vend.
Së dyti, zhvillimi komunist në Kosovë ishte i vonë dhe shumë sipërfaqësor. Kishte mungesë
të programeve serioze të industrializimit deri në mesin e viteve 1960-të.
Në Prishtinë dhe Mitrovicë, u ndërtuan disa uzina pranë një administrate të madhe publike,
duke krijuar kështu një ‘lustër’ të modernizimit. Por zhvillimi komunist pothuajse nuk e
preku pjesën rurale të Kosovës.
Komuna rurale e Vitisë, (Vitina) pjesë e së cilës është edhe Lubishta, e ilustron këtë situate në
mënyrë të qartë. Deri në mesin e viteve 70-të, nuk kishte kurrfarë zhvillimi industrial. Një
minierë gëlqerore u hap pastaj në vitin 1976, e ndjekur nga një kantier sharrash e hapur në
vitin 1979. Në vitin 1980, u krijua një kompani e përpunimit të metalit e cila prodhonte gjera
elementare 57 . Gjithashtu kishte një fabrikë mielli dhe një firmë që konservonte ujë mineral.
Në vitin 1985 u formua ndërmarrja më e madhe komunale, fabrika e tekstilit në Letnicë, për
prodhimin e uniformave të punës. Ky ishte një investim politik, i destinuar për krijimin e
vendeve të punës për rreth 460 kroatë katolikë të rajonit. 50% e këtyre fondeve erdhën nga
54
Jozo Tomasevic, Peasants, Politics and Economic Change, f. 265.
55
Ibid., f 338.
56
Susan Woodward, Socialist Unemployment, 1995, f. 74.
57
Privreda SR Srbije, The Economy of the Socialist Republic of Serbia, 1988.
19