Prerja e kordonit të jetës - ESI

vjet. Fshati përbëhej nga vetëm 14 familje të mëdha. 5 familjet më të njohura jetonin në kulla
të mëdha me mure prej guri dhe çarje të holla të dritareve, në katin e dytë. Vatrat e mëdha
familjare ishin simbol i pasurisë dhe fuqisë, disa prej të cilave kishin edhe nga 40 anëtarë.
Familje të kësaj natyre tradicionale ishin të vetë-financuara, duke prodhuar jo vetëm
ushqimin për vete, por edhe veshmbathje dhe orendi shtëpiake.
Familja Maxharraj mbante dhi, dele dhe lopë, për mish, qumësht dhe djathë. Prodhonte
misër, grurë, thekër, pemë dhe perime, duke prodhuar kështu bukën dhe rakinë për shtëpi.
Kryefamiljari, babai i Ymerit, jepte detyrat: një burrë ruante delet, një tjetër punonte me plug
dhe qe, dhe i treti priste drunjtë në pyll. Lopët ruheshin pastaj nga fëmijët, të cilët e kalonin
verën në kullotat malore. Kuajt dhe qetë përdoreshin për të sjellë kërcej nga pylli dhe gurë
nga mali, materiale këto që shërbenin për ndërtim. Ndonjëherë, paratë fitoheshin nga shitja e
bagëtisë ose e perimeve në tregun e gjelbër në Istog. Përndryshe, familja mund të mbijetonte
pa problem larg nga ekonomia e parave, për shkak se puna për të siguruar jetesën kryhej nga
anëtarët e familjes.
Familjet si ajo e Imerit, i kanë magjepsur vizitorët e huaj. 42 100 vjet më parë, këto raste mund
të evidentoheshin në shumë hapësira rurale në Ballkan, dhe zakonisht quheshin nga sllavët
‘zadruga’ 43 . Ky term i referohet praktikës sipas së cilës, burrat mbesnin në familje pas
martesës, duke krijuar familje të mëdha, shumë-anëtarësh.
Një nga studiueset më entuziast të këtyre familjeve ishte Vera Ehrlich, e cila ndërmori një
studim të madh krahasues për familjet e viteve 1930-të në Jugosllavi. Ajo vizitoi 300 fshatra
shqiptare, myslimane-boshnjake, krishtere-boshnjake, serbe e kroate.
“Parimi bazë i ‘zadrugës’ ishte që pjesëtarët meshkuj nuk largoheshin kurrë nga shtëpia.
Bijtë dhe pasardhësit e tyre mbeteshin aty, dhe vetëm vajzat dilnin nga shtëpia kur
martoheshin, për t’u bërë anëtare të ‘zadrugave’ të burrave të tyre. ‘Zadruga’ udhëhiqej
sipas sistemit të hierarkisë, ku çdo anëtar kishte një rang të caktuar brenda saj. Rangjet
caktoheshin bazuar në moshë dhe gjini, ku gjinia dominonte në raport me moshën:
meshkujt ishin superior ndaj femrave të çdolloj moshe...” 44
Nga pikëpamja ekonomike, ‘zadruga’ ishte një kolektiv i vërtetë. E gjithë pasuria ruhej
bashkërisht.
“Në ‘zadruga’ përveç veshmbathjes dhe objekteve të vogla, nuk ekzistonte pronë private.
Paratë administroheshin nga kryesuesi ose nga ndonjë person tjetër të cilit i ishte besuar
aktiviteti i shit-blerjes.” 45
42 Familje të tilla janë përshkruar në vitn 1990 nga Karl Kaser (Familie und Verwandtschaft auf dem
Balkan – Family and Relations in the Balkans, 1995; dhe Hirten, Kaempfer, Stammeshelden –
Sheppards, Fighters, Tribal Heroes, 1992); në vitet 1980 nga Janet Reineck (The Past as Refuge,
1991); në vitet 1970 nga Berit Backer (Behind Stone Walls – Changing Household Organisation
Among the Albanians of Kosova, 1979); në vitin 1990s nga Gjergj Rrapi (Libri eshte botuar në
gjermanisht ne vitin 2003 me titullin: Die albanische Groszfamilie im Kosovo) dhe në vitin 1930 nga
Vera Erlich (Family in Transition), si dhe shumë autorë të tjerë.
43 Emra të tjere të tjerë të perdorur mund të jene, “Familjet ballkanike fisnore”, “familje multiple
fisnore”, ‘familjet Ballkanike patriakale’, “familje komunale të përbashketa ose familje komplekse”
44 Vera Erlich, Family in Transition, 1966, f. 32.
45 Ibid., f. 34.
15