O μαύρος κύκνος : η διάψευση της επαλήθευσης
O μαύρος κύκνος : η διάψευση της επαλήθευσης
O μαύρος κύκνος : η διάψευση της επαλήθευσης
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
O <strong>μαύρος</strong> <strong>κύκνος</strong> : <strong>η</strong> διάψευσ<strong>η</strong> τ<strong>η</strong>ς επαλήθευσ<strong>η</strong>ς<br />
Δρ Ιωάνν<strong>η</strong>ς Δ. Μπουρής<br />
Καθ<strong>η</strong>γ<strong>η</strong>τής του τμήματος<br />
Διοίκ<strong>η</strong>σ<strong>η</strong>ς<br />
Επιχειρήσεων,TEI_Αθήνας<br />
….Επιτέλους, πόσους κύκνους πρέπει να δούµε για να πεισθούµε ότι οι κύκνοι είναι άσπροι;<br />
Εντούτοις, είναι δυνατόν <strong>η</strong> επαλήθευσ<strong>η</strong> αυτή να διαψευστεί αν παρατ<strong>η</strong>ρήσουµε έστω και έναν<br />
κύκνο άλλου χρώµατος (π.χ. µαύρου).<br />
Κατ’ ακολουθία αρκεί ένας µαύρος <strong>κύκνος</strong> να επιφέρει τον ρεφορµισµό των<br />
µεταρρυθµίσεων. να καταρρεύσει τον λογικό κοµφορµισµό, και πάνω απ’ όλα τον µύθο …….<br />
To αναπάντεχο, το απρόβλεπτο και το σύνδρομο του Μαύρου Κύκνου<br />
Mε τ<strong>η</strong> χαραυγή τ<strong>η</strong>ς νέας χιλιετίας τα Συλλογικά Όργανα Λήψ<strong>η</strong>ς Αποφάσεων κινούνται<br />
σε ένα πλαίσιο προκλήσεων µε πολιτική, οικονοµική, κοινωνική, τεχνολογική και <strong>η</strong>θικόκεντρική<br />
χροιά.<br />
Στ<strong>η</strong> σ<strong>η</strong>µερινή παγκόσµια οικονοµική κρίσ<strong>η</strong> µε τις "εταιρίες χωρίς σύνορα" , τις<br />
εταιρικές συµπράξεις χωρίς χωροταξικούς περιορισµούς τις αλλαγές στα πολιτικά<br />
συστήµατα, τ<strong>η</strong>ν εντατικοποί<strong>η</strong>σ<strong>η</strong> του ανταγωνισµού µε βάσ<strong>η</strong> τ<strong>η</strong>ν φιλοσοφία του<br />
"κερδίζω-χάνεις", τ<strong>η</strong>ν κουλτούρα « του επιδιώκω αυτό που µου αρέσει και όχι αυτό που<br />
µε εκφράζει» <strong>η</strong> εικόνα ενός µαύρου κύκνου 1 έχει γίνει σύµβολο για κάτι που µοιάζει<br />
αδύνατο, σπάνιο, αναπάντεχο αλλά κατά κάποιο τρόπο συµβαίνει και φέρνει στον κόσµο<br />
τα πάνω κάτω.<br />
1 Η θεωρία του Μαύρου Κύκνου, που διατύπωσε το 2007 ο Nassim Nicholas Taleb στο βιβλίο του The<br />
Black Swan: The Impact of the Highly Improbable, περιγράφει τ<strong>η</strong>ν αδυναµία του ανθρώπου να<br />
προβλέψει κάποια ξαφνικά γεγονότα ή συµβάντα, που όµως είναι ικανά να προκαλέσουν µια δραµατική<br />
αλλαγή στ<strong>η</strong>ν ιστορία.<br />
1
Εφέτος θα διαπιστώσουµε αν οι µαύροι κύκνοι βρίσκονται ήδ<strong>η</strong> µεταξύ µας και θα<br />
προετοιµαστούµε για τ<strong>η</strong>ν άφιξ<strong>η</strong> και άλλων.<br />
Τον προσεχή Νοέµβριο, για παράδειγµα, θα συµπλ<strong>η</strong>ρωθεί <strong>η</strong> 23ή επέτειος από τ<strong>η</strong>ν πτώσ<strong>η</strong><br />
του Τείχους του Βερολίνου. Η νύχτα τ<strong>η</strong>ς 9<strong>η</strong>ς Νοεµβρίου 1989 σ<strong>η</strong>µατοδότ<strong>η</strong>σε τ<strong>η</strong>ν αρχή<br />
του τέλους τ<strong>η</strong>ς Σοβιετικής Ένωσ<strong>η</strong>ς και τ<strong>η</strong>ς αυτοκρατορίας τ<strong>η</strong>ς. Το γεγονός αυτό σήµανε<br />
το τέλος του διπολισµού και τ<strong>η</strong>ν αρχή τ<strong>η</strong>ς ένωσ<strong>η</strong>ς δύο κόσµων διαφορετικής<br />
κουλτούρας. Πριν από έναν χρόνο ελάχιστοι θεωρούσαν ότι υπήρχε έστω και µικρή<br />
πιθανότ<strong>η</strong>τα να συµβεί εκείνο το γεγονός που συγκλόνισε τον κόσµο. Και όµως συνέβ<strong>η</strong>.<br />
Και ο κόσµος άλλαξε σχεδόν µέσα σε µία νύχτα.<br />
Μετά τ<strong>η</strong>ν εξαφάνισ<strong>η</strong> τ<strong>η</strong>ς Σοβιετικής Ένωσ<strong>η</strong>ς και τ<strong>η</strong>ς τάξ<strong>η</strong>ς του διπολικού κόσµου, ο<br />
νικ<strong>η</strong>τής δυτικός καπιταλισµός υπό τ<strong>η</strong>ν <strong>η</strong>γεσία τ<strong>η</strong>ς µόν<strong>η</strong>ς παγκόσµιας υπερδύναµ<strong>η</strong>ς, των<br />
Ηνωµένων Πολιτειών τ<strong>η</strong>ς Αµερικής, κυριάρχ<strong>η</strong>σε στ<strong>η</strong> διεθνή πολιτική και, ακόµ<strong>η</strong><br />
περισσότερο, στ<strong>η</strong> διεθνή οικονοµία.<br />
Τίποτε και κανένας, έτσι φαινόταν, δεν µπορούσε να ανακόψει τον παγκόσµιο θρίαµβο<br />
τ<strong>η</strong>ς αγοράς, το ‘laissez-faire’ του Adam Smith υπερβαίνοντας κάθε προ<strong>η</strong>γούµενο όριο<br />
πλουτισµού. Αυτό συνέβαινε ως τις 15 Σεπτεµβρίου 2008, τ<strong>η</strong> µοιραία <strong>η</strong>µεροµ<strong>η</strong>νία τ<strong>η</strong>ς<br />
χρεοκοπίας τ<strong>η</strong>ς Lehman Βrothers, από τ<strong>η</strong>ν οποία άρχισε <strong>η</strong> κατάρρευσ<strong>η</strong> του διεθνούς<br />
οικονοµικού συστήµατος.<br />
Ενώ ένας αλλόφρονας πλανήτ<strong>η</strong>ς προσπαθεί να εκτιµήσει τις συνέπειες αυτού του<br />
πλήγµατος και να περιορίσει τον αντίκτυπό του, το κάλεσµα του επόµενου «µαύρου<br />
κύκνου» ακούγεται ήδ<strong>η</strong>: <strong>η</strong> καταστροφή του κλίµατος.<br />
Τα ακραία καιρικά φαινόµενα, οι έντονες βροχοπτώσεις, οι καύσωνες, οι ξ<strong>η</strong>ρασίες, οι<br />
τυφώνες παρουσιάζουν έξαρσ<strong>η</strong> τα τελευταία χρόνια. Όλα αυτά συµβαίνουν γιατί οι<br />
άνθρωποι επιζ<strong>η</strong>τούν συνεχώς, µε ένα αλόγιστο τρόπο, τ<strong>η</strong>ν ανάπτυξ<strong>η</strong> και τ<strong>η</strong>ν ευ<strong>η</strong>µερία,<br />
προκαλώντας τ<strong>η</strong>ν εµφάνισ<strong>η</strong> του ‘µαύρου κύκνου’.<br />
Η ανάπτυξ<strong>η</strong>, όµως, και <strong>η</strong> πρόοδος είναι συµβατές µόνο όταν διασφαλίζονται και<br />
ανανεώνονται τα φυσικά θεµέλια τ<strong>η</strong>ς ζωής, όταν το παρόν δεν υποθ<strong>η</strong>κεύει το µέλλον.<br />
Ο όρος µαύρος <strong>κύκνος</strong> δεν είναι κάτι νέο, στ<strong>η</strong>ν αρχαιότ<strong>η</strong>τα έχουν γίνει αρκετές<br />
αναφορές. Προέρχεται από τ<strong>η</strong>ν λατινική έκφρασ<strong>η</strong> του ποι<strong>η</strong>τή Juvenal: ‘rara avis in<br />
terries nigroque simillima cygno (=ένα σπάνιο πουλί στ<strong>η</strong>ν γ<strong>η</strong>, τόσο σπάνιο όπως ένας<br />
µαύρος <strong>κύκνος</strong>)<br />
Η αναφορά του ποι<strong>η</strong>τή στον µαύρο κύκνο, που χωρίς να γνωρίζει τ<strong>η</strong>ν ύπαρξή του 2 , τον<br />
θεωρεί ως κάτι το ανέφικτο, δείχνει τ<strong>η</strong>ν αδυναµία σκέψ<strong>η</strong>ς του ανθρώπου για κάτι που<br />
είναι ναι µεν δύσκολο να συµβεί αλλά όχι αδύνατο.<br />
Πριν από τ<strong>η</strong>ν ανακάλυψ<strong>η</strong> τ<strong>η</strong>ς Αυστραλίας, οι άνθρωποι στον Παλαιό Κόσµο πείστ<strong>η</strong>καν<br />
ότι όλοι οι κύκνοι ήταν λευκοί, µια απόρθ<strong>η</strong>τ<strong>η</strong> πεποίθ<strong>η</strong>σ<strong>η</strong> όπως φάν<strong>η</strong>κε αφού<br />
επιβεβαιώνεται µόνο από εµπειρικά στοιχεία. Η παρατήρ<strong>η</strong>σ<strong>η</strong> του πρώτου µαύρου κύκνου<br />
θα µπορούσε να είχε µια ενδιαφέρουσα έκπλ<strong>η</strong>ξ<strong>η</strong> για ορισµένους ορνιθολόγους, αλλά<br />
2 Στο Λονδίνο του 16ου αιώνα <strong>η</strong> φράσ<strong>η</strong> του Juvenal ήταν µία κοινή έκφρασ<strong>η</strong> που δήλωνε αδυναµία. Αυτό<br />
προέρχεται από τ<strong>η</strong>ν παγκόσµια πεποίθ<strong>η</strong>σ<strong>η</strong> που υπήρχε ότι όλοι οι κύκνοι πρέπει να είναι λευκοί, επειδή όλα<br />
τα ιστορικά αρχεία των κύκνων ανέφεραν ότι είχαν άσπρα φτερά. Στο πλαίσιο αυτό ένας µαύρος <strong>κύκνος</strong><br />
φάνταζε αδύνατο ή τουλάχιστον ανύπαρκτος. Μετά από µία ολλανδική αποστολή µε επικεφαλής τον<br />
εξερευν<strong>η</strong>τή Willem de Vlamingh στον ποταµό Swan το 1697, ανακαλύφθ<strong>η</strong>καν µαύροι κύκνοι στ<strong>η</strong>ν ∆υτική<br />
Αυστραλία.<br />
2
αυτό δεν είναι <strong>η</strong> ουσία τ<strong>η</strong>ς ιστορίας. Καταδεικνύει τον σοβαρό περιορισµό τ<strong>η</strong>ς µάθ<strong>η</strong>σ<strong>η</strong>ς<br />
µέσα από τις παρατ<strong>η</strong>ρήσεις ή τ<strong>η</strong>ν εµπειρία και τ<strong>η</strong>ν ευπάθεια τ<strong>η</strong>ς γνώσ<strong>η</strong>ς.<br />
Αυτό διότι, µία και µόν<strong>η</strong> παρατήρ<strong>η</strong>σ<strong>η</strong> µπορεί να αναιρέσει µια γενική δήλωσ<strong>η</strong> που<br />
προέρχεται από χιλιετίες πριν, των επιβεβαιωµένων θέσεων εκατοµµυρίων κατάλευκων<br />
κύκνων. Συνεπώς, δεν είναι τυχαίο που ο Καρλ Ποπερ από το 1935 υποστήριζε: Το<br />
κριτήριο τ<strong>η</strong>ς διαψευσιµότ<strong>η</strong>τας βασίζεται σε µια λογική ασυµµετρία που υπάρχει µεταξύ<br />
επαλήθευσ<strong>η</strong>ς και διάψευσ<strong>η</strong>ς. Αν και, άσχετα από το πόσους άσπρους κύκνους και αν<br />
παρατ<strong>η</strong>ρήσουµε, δεν δικαιούµαστε να πούµε ότι: «Όλοι οι κύκνοι είναι άσπροι».<br />
Εντούτοις, είναι δυνατόν <strong>η</strong> πρότασ<strong>η</strong> αυτή να διαψευστεί αν παρατ<strong>η</strong>ρήσουµε έστω και<br />
έναν κύκνο άλλου χρώµατος (π.χ. µαύρου).<br />
Μέσα από τον παραγωγικό ( deductio) και επαγωγικό (induction) ορθολογισµό<br />
προβάλλει το «φαινόµενο του Μαύρου Κύκνου», δ<strong>η</strong>λαδή, κάτι το ασύµµετρο, το<br />
απρόβλεπτο, το ανέφικτο, το αναπάντεχο που ανατρέπει το δόγµα τ<strong>η</strong>ς καθεστ<strong>η</strong>κυίας<br />
τάξ<strong>η</strong>ς: «Omnes viæ Romam ducunt.» (=Όλοι οι δρόµοι οδ<strong>η</strong>γούν στ<strong>η</strong> Ρώµ<strong>η</strong>.)<br />
Ως παράδειγµα αναφέρουµε τ<strong>η</strong>ν επίθεσ<strong>η</strong> στο Παγκόσµιο Κέντρο Εµπορίου τ<strong>η</strong>ς Νέας<br />
Υόρκ<strong>η</strong>ς τον Σεπτέµβριο του 2001, τ<strong>η</strong>ν Ψ<strong>η</strong>φιακή Κοινωνία, τ<strong>η</strong>ν Kουβανέζικ<strong>η</strong> και τ<strong>η</strong>ν<br />
Iρακινή επανάστασ<strong>η</strong>, τ<strong>η</strong>ν κατάρρευσ<strong>η</strong> τ<strong>η</strong>ς Σοβιετικής Ένωσ<strong>η</strong>ς, τ<strong>η</strong>ν πυρ<strong>η</strong>νική<br />
καταστροφή τ<strong>η</strong>ς Ιαπωνίας το 2011.<br />
Κάνοντας ένα χρονικό άλµα πίσω , σκεφτείτε τ<strong>η</strong> στοιχειώδ<strong>η</strong> αντίλ<strong>η</strong>ψ<strong>η</strong> που διέθεταν τα<br />
άτοµα το 1921 ώστε να µπορούσαν να προβλέψουν τ<strong>η</strong>ν µικρασιατική καταστροφή του<br />
1922.<br />
Κατ’ ακολουθία, µε βάσ<strong>η</strong> τον αναλογικό συλλογισµό το ερώτ<strong>η</strong>µα παραµένει επίκαιρο<br />
δ<strong>η</strong>λ. µπορούσε το 2000 στοιχειωδώς να είχε προβλεφθεί <strong>η</strong> επίθεσ<strong>η</strong> στο Παγκόσµιο<br />
Κέντρο Εµπορίου τ<strong>η</strong>ς Νέας Υόρκ<strong>η</strong>ς τον Σεπτέµβριο το 2001;<br />
Με το ίδιο σκεπτικό, πυροδοτούνται µια σειρά από διαδοχικά ερωτήµατα:<br />
µπορούσε το 2007 στοιχειωδώς να είχε προβλεφθεί <strong>η</strong> 15<strong>η</strong> Σεπτεµβρίου 2008, <strong>η</strong> µοιραία<br />
<strong>η</strong>µεροµ<strong>η</strong>νία τ<strong>η</strong>ς χρεοκοπίας τ<strong>η</strong>ς Lehman Βrothers, από τ<strong>η</strong>ν οποία άρχισε <strong>η</strong> κατάρρευσ<strong>η</strong><br />
του διεθνούς οικονοµικού συστήµατος ;<br />
ή µήπως µπορούσε το 2010 στοιχειωδώς να είχε προβλεφθεί <strong>η</strong> επανάστασ<strong>η</strong> στ<strong>η</strong>ν<br />
αραβική βόρεια Αφρική το 2011, µε κοµβικό σ<strong>η</strong>µείο τ<strong>η</strong>ν Αίγυπτο ;<br />
Τα προαναφερόµενα είναι φαινόµενα νέων «µαύρων κύκνων», δ<strong>η</strong>λαδή καταστάσεων που<br />
θεωρούνται αδιανό<strong>η</strong>τες ακόµ<strong>η</strong> και στο επίπεδο τ<strong>η</strong>ς πρόβλεψ<strong>η</strong>ς ενδεχοµένων.<br />
Τα γνωρίσµατα του φαινοµένου και οι προτεινόµενες λύσεις<br />
Αναλύοντας το φαινόµενο του ‘Μαύρου Κύκνου’ καταλήγουµε στα εξής<br />
χαρακτ<strong>η</strong>ριστικά του:<br />
1. Αποτελεί εξαίρεσ<strong>η</strong>, ένα βίαιο, ξαφνικό και απρόβλεπτο γεγονός καθώς βρίσκεται<br />
έξω από τ<strong>η</strong> σφαίρα τ<strong>η</strong>ς τακτικής και των προσδοκιών που υπάρχουν έως εκείν<strong>η</strong><br />
τ<strong>η</strong>ν στιγµή.<br />
2. Φέρνει µία τουλάχιστον ακραία επίπτωσ<strong>η</strong> µε σ<strong>η</strong>µαντικές συνέπιες<br />
3. Παρά τ<strong>η</strong>ν κατάστασ<strong>η</strong> των ακραίων διαστάσεων του, <strong>η</strong> ανθρώπιν<strong>η</strong> φύσ<strong>η</strong>, µας<br />
κάνει να το εξ<strong>η</strong>γούµε µε τ<strong>η</strong>ν λογική καθιστώντας το µάλιστα ως προβλέψιµο<br />
αλλά εκ των υστέρων<br />
3
Συνεπώς, τα συνιστώντα στοιχεία του φαινοµένου είναι : α) <strong>η</strong> σπανιότ<strong>η</strong>τα, β) οι ακραίες<br />
περιπτώσεις µε σ<strong>η</strong>µαντικές επιπτώσεις και συνέπειες και γ) <strong>η</strong> εκ των υστέρων<br />
προβλεψιµότ<strong>η</strong>τα<br />
Προτεινόµενες λύσεις<br />
1. οι ενέργειες των συλλογικών οργάνων διοίκ<strong>η</strong>σ<strong>η</strong>ς πρέπει να εστιάζονται όχι στ<strong>η</strong>ν<br />
αποφυγή του φαινόµενου πράγµα που είναι αδύνατο αλλά στ<strong>η</strong>ν πρόλ<strong>η</strong>ψ<strong>η</strong>, στ<strong>η</strong>ν<br />
προετοιµασία και στ<strong>η</strong>ν θωράκισ<strong>η</strong> του συστήµατος από τέτοια φαινόµενα<br />
2. ιχν<strong>η</strong>λατούµε το φαινόµενο µέσα από συστήµατα διαχείρισ<strong>η</strong>ς γνώσ<strong>η</strong>ς,<br />
προσοµοιώσεις, και αναλύσεις ευαισθ<strong>η</strong>σίας έτσι ώστε ως παρατ<strong>η</strong>ρ<strong>η</strong>τές- κυν<strong>η</strong>γοί<br />
να κατανοήσουµε τ<strong>η</strong>ν ‘ δυναµική’ του φαινόµενου ( του θ<strong>η</strong>ράµατος του ‘µαύρου<br />
κύκνου’). Άλλωστε, µια καλή απόφασ<strong>η</strong> βασίζεται στ<strong>η</strong> γνώσ<strong>η</strong> και όχι στους<br />
αριθµούς<br />
3. δεν προσπαθούµε να προβλέψουµε το φαινόµενο µε τα στοιχεία του<br />
παρελθόντος. Οι ‘αγκυλώσεις’ στο παρελθόν δεν βο<strong>η</strong>θούν στ<strong>η</strong>ν προβλεψιµότ<strong>η</strong>τα<br />
του φαινόµενου. Οι άκαµπτες ‘αριστοποιήσεις’ στ<strong>η</strong>ν αξιοποί<strong>η</strong>σ<strong>η</strong> των συστ<strong>η</strong>µικών<br />
πόρων που πολλές φορές οδ<strong>η</strong>γήσουν στ<strong>η</strong>ν εξάντλ<strong>η</strong>σή τους για τ<strong>η</strong>ν επίτευξ<strong>η</strong> του<br />
µέγιστου εφικτού αποτελέσµατος ίσως οδ<strong>η</strong>γήσουν στ<strong>η</strong>ν πρόκλ<strong>η</strong>σ<strong>η</strong> του<br />
φαινόµενου.<br />
4. Αποφεύγεται <strong>η</strong> λογική :<br />
1) τ<strong>η</strong>ς προσκόλλ<strong>η</strong>σ<strong>η</strong>ς- αγκίστρωσ<strong>η</strong>ς (Anchoring)<br />
2) τ<strong>η</strong>ς υπέρ-αυτοπεποίθ<strong>η</strong>σ<strong>η</strong>ς (Overconfidence)<br />
3) τ<strong>η</strong>ς “ψευδαίσθ<strong>η</strong>σ<strong>η</strong>ς του ελέγχου” (illusion of control), δ<strong>η</strong>λαδή <strong>η</strong> εµµονή<br />
µας για τον έλεγχο σε γεγονότα πάνω στα οποία δεν έχουν καµιά<br />
πραγµατική επιρροή<br />
5. ενθαρρύνουµε και επιβραβεύουµε µέσω κινήτρων ( bonus) συµπεριφορές<br />
πρόλ<strong>η</strong>ψ<strong>η</strong>ς του φαινόµενου του ‘µαύρου κύκνου’. Όλοι οι εργαζόµενοι<br />
συµµετέχουν τόσο στις θετικές όσο και αρν<strong>η</strong>τικές επιπτώσεις και συνέπειες των<br />
δικό τους αποφάσεων και πράξεων.<br />
6. δ<strong>η</strong>µιουργούµε ‘ευρωστία’ ενάντια στα πιθανά αρν<strong>η</strong>τικά σενάρια, προσπαθώντας<br />
να τα αξιοποιήσουµε θετικά. Για παράδειγµα, <strong>η</strong> οικονοµική κρίσ<strong>η</strong> είναι<br />
ουσιαστικά και µια προσωπική πρόκλ<strong>η</strong>σ<strong>η</strong>. Μας δίνεται <strong>η</strong> ευκαιρία µέσα από τ<strong>η</strong>ν<br />
αυτογνωσία να οδ<strong>η</strong>γ<strong>η</strong>θούµε σε ωρίµανσ<strong>η</strong> και εξέλιξ<strong>η</strong>. «Ό,τι δεν σε σκοτώνει, σε<br />
κάνει πιο δυνατό», λένε και σε τέτοιες φάσεις αποδεικνύεται σοφή <strong>η</strong> λαϊκή ρήσ<strong>η</strong>.<br />
Στις δυσκολίες δοκιµάζονται πραγµατικά οι ικανότ<strong>η</strong>τές µας και οι αντοχές µας σε<br />
πρακτικό και ψυχολογικό επίπεδο, καθώς και ο βαθµός προσαρµοστικότ<strong>η</strong>τάς µας<br />
σε νέες καταστάσεις.<br />
Κατ’ ακολουθία, αποδεχόµεθα τ<strong>η</strong>ν ύπαρξ<strong>η</strong> αλλά και τ<strong>η</strong>ν εκδήλωσ<strong>η</strong> του φαινοµένου.<br />
Ζούµε µε αυτό.<br />
Ξεφύγουµε από το πλαίσιο τ<strong>η</strong>ς αµφισβήτ<strong>η</strong>σής του και το αίσθ<strong>η</strong>µα φόβου για µια αόρατ<strong>η</strong><br />
απειλή.<br />
Εστιάζουµε τις ενέργειες µας στ<strong>η</strong>ν πρόλ<strong>η</strong>ψ<strong>η</strong> και αντιµετώπισ<strong>η</strong> του µε όσο το δυνατόν<br />
λιγότερες απώλειες.<br />
4
Θεωρούµε, τ<strong>η</strong>ν απειλή ως πρόκλ<strong>η</strong>σ<strong>η</strong>. Φυσικά µόνο εύκολ<strong>η</strong> δεν µπορεί να χαρακτ<strong>η</strong>ριστεί<br />
µία τέτοια διαδικασία. Αλλά ο τρόπος σκέψ<strong>η</strong>ς πρέπει να αλλάξει αλλιώς θα είµαστε<br />
πάντα αδύναµοι και ανήµποροι µπροστά στις εκδ<strong>η</strong>λώσεις του φαινοµένου.<br />
Επίμετρο : Η αθέατ<strong>η</strong> πλευρά του φαινομένου<br />
Φίλε αναγνώστ<strong>η</strong> , µ<strong>η</strong>ν ψάχνεις να βρεις τον µαύρο κύκνο στον περίγυρο σου. Γιατί ;<br />
Οι µαύροι κύκνοι είµαστε εµείς και οι άλλοι, είµαι εγώ και εσύ.<br />
Κάποτε ...Μπορεί να σου τεθεί το δίλ<strong>η</strong>µµα: τι είδους ζωή προτιµάτε να ζήσετε ;<br />
∆εδοµέν<strong>η</strong>, δ<strong>η</strong>λαδή σίγουρ<strong>η</strong>, προβλέψιµ<strong>η</strong> και εποµένως πλ<strong>η</strong>κτική , ή Αναπάντεχ<strong>η</strong> οπότε<br />
άδ<strong>η</strong>λ<strong>η</strong>-ενδεχοµένως συναρπαστική αλλά ίσως και απογο<strong>η</strong>τευτική!!<br />
Η σίγουρ<strong>η</strong> έχει αναµφισβήτ<strong>η</strong>τα κάποια πλεονεκτήµατα. Η πείρα µου όµως µου έχει<br />
δείξει ότι οι άνθρωποι που έχουν υπερβολικά σίγουρες ζωές κάποια στιγµή απλά δεν<br />
το αντέχουν όλο αυτό. Τους τσακίζει <strong>η</strong> ρουτίνα.<br />
Ο Καβάφ<strong>η</strong>ς έγραψε το καταπλ<strong>η</strong>κτικό: «Τι θα απογίνουµε χωρίς βαρβάρους;»<br />
Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν µια κάποια λύσ<strong>η</strong>. Όταν <strong>η</strong> ζωή σου είναι δεδοµέν<strong>η</strong>, τότε θες<br />
απεγνωσµένα τους βαρβάρους, απλά και µόνο για να µ<strong>η</strong>ν πεθάνεις από τ<strong>η</strong>ν πλήξ<strong>η</strong><br />
σου.<br />
Ας σταλθούµε αυτοκριτικά προ του εαυτού µας, να πραγµατοποιήσουµε έναν<br />
ενδελεχή εσωτερικό διάλογο. Το παιχνίδι του µαύρου και του άσπρου, το οποίο<br />
πραγµατοποιείται εντός µας, είναι µια καλή ευκαιρία να συνειδ<strong>η</strong>τοποιήσουµε ότι<br />
εκτός από τ<strong>η</strong> συνειδ<strong>η</strong>τή φωτεινή πλευρά τους, υπάρχει και µια άλλ<strong>η</strong> σκοτεινή και<br />
κρυµµέν<strong>η</strong> τ<strong>η</strong>ν οποία δε πρέπει να φοβόµαστε να αντιµετωπίσουµε.<br />
Η επίγνωσ<strong>η</strong> τ<strong>η</strong>ς δυαδικότ<strong>η</strong>τας αυτής µας ενδυναµώνει για αυτό-πραγµάτωσ<strong>η</strong> ( self<br />
actualizing) και µας οδ<strong>η</strong>γεί σε έναν αλυσιτελή αγώνα δρόµου προσέγγισ<strong>η</strong>ς τ<strong>η</strong>ς<br />
τελειότ<strong>η</strong>τας.<br />
Άλλωστε ο Dali υποστήριζε: «Κανείς να µ<strong>η</strong> φοβάται τ<strong>η</strong> τελειότ<strong>η</strong>τα, διότι ποτέ δε θα τ<strong>η</strong><br />
προσεγγίσει», Ας δούµε πως αυτό µεταφράζεται στ<strong>η</strong>ν καθ<strong>η</strong>µερινή πρακτική.<br />
Αλήθεια, πόσες µα πόσες φορές δεν έχετε νιώσει "µικροί", ασήµαντοι, που ταξιδεύετε<br />
µέσα σε ένα σκλ<strong>η</strong>ρό και γκρίζο πέλαγος τ<strong>η</strong>ς ζωής, που νιώθετε πλ<strong>η</strong>γωµένοι, µε τ<strong>η</strong>ν πίκρα<br />
τ<strong>η</strong>ς απόρριψ<strong>η</strong>ς διαρκώς να σας συντροφεύει, µε το σκοτάδι να ντύνει τ<strong>η</strong>ν ύπαρξή σας....;<br />
πόσες ;;<br />
Αλήθεια, πόσες φορές δεν έχετε νιώσει µόνοι, µέσα στ<strong>η</strong>ν απλή, πεζή στεγνή ζωή,<br />
δέσµιοι τ<strong>η</strong>ς µικροκαθ<strong>η</strong>µερινότ<strong>η</strong>τάς χωρίς όραµα, αίγλ<strong>η</strong>, αναγνωρισιµότ<strong>η</strong>τα, πόσες;<br />
Αλήθεια πόσες φορές δεν έχετε φτάσει στο έσχατο σ<strong>η</strong>µείο των αντοχών σας, τις οποίες<br />
όµως ξεπερνώντας προκαλείται τον ‘µαύρο κύκνο’.<br />
Επιχειρώντας τ<strong>η</strong>ν υπέρβασ<strong>η</strong> και τ<strong>η</strong>ν ένωσ<strong>η</strong> των αντιθέσεων του άσπρου µε το µαύρο<br />
επιχειρείται άλµα ή στο ‘κενό’ ( γκρεµό ) ή στο ‘καινό’ ( καινοτόµο, νέο, ριζοσπαστικό)<br />
Πόσες φορές δεν αναζ<strong>η</strong>τάς ένα ψεύµα πόσες φορές δεν θέλεις να ζήσεις το δικό σου<br />
όνειρο , να αισθανθείς ‘µαύρος <strong>κύκνος</strong>΄ πόσες;<br />
Πόσες φορές δεν αναζ<strong>η</strong>τάς αυτό που ο Ερίκος Ύψεν ονοµάζει ‘ζωτικό ψεύδος’, Αυτό<br />
που αναζ<strong>η</strong>τάµε όλοι ! Αυτό που µας κρατά στ<strong>η</strong> ζωή πόσες;<br />
Στ<strong>η</strong>ν σ<strong>η</strong>µερινή ζοφερή πραγµατικότ<strong>η</strong>τα τ<strong>η</strong>ς ανέχειας, ο συνειδ<strong>η</strong>τοποι<strong>η</strong>µένος πολίτ<strong>η</strong>ς<br />
απέναντι στα κοινωνικά διλήµµατα ως ‘µαύρος <strong>κύκνος</strong>’ αποφασίζει να κάνει τ<strong>η</strong>ν δική<br />
του υπέρβασ<strong>η</strong>. Να σ<strong>η</strong>κωθεί επιτέλους από τ<strong>η</strong>ν αναπαυτική πολυθρόνα του, να φωνάξει<br />
ώστε να τροµάξουν ο µαέστρος και <strong>η</strong> ορχήστρα των ατοµικών συµφερόντων και να<br />
5
σταµατήσουν τ<strong>η</strong>ν συγκαλυπτική µουσική. Να σ<strong>η</strong>κωθεί να τρέξει , µε όλες του τις<br />
δυνάµεις , στ<strong>η</strong>ν αρχή ίσως µόνος αλλά συµπαρασύροντας σε λίγο, και άλλους µαύρους<br />
κύκνους, προς τα εκεί που ακούγονται οι λυγµοί. Να δείξει ότι αφουγκράζεται ( κατανοεί<br />
και συµπάσχει) το πρόβλ<strong>η</strong>µα τ<strong>η</strong>ς ανέχειας, τ<strong>η</strong>ς µιζέριας, τ<strong>η</strong>ς χειραφέτ<strong>η</strong>σ<strong>η</strong>ς, τ<strong>η</strong>ς<br />
παρακµής, του αποκλεισµού και τ<strong>η</strong>ς απόρριψ<strong>η</strong>ς.<br />
Αφουγκράζεται σ<strong>η</strong>µαίνει συµπάσχει άρα πονάει. Πονάει σ<strong>η</strong>µαίνει ότι αισθάνεται .<br />
Εφόσον αισθάνεται ζει. Ζει πραγµατικά πέρα από τ<strong>η</strong>ν απόλαυσ<strong>η</strong> τ<strong>η</strong>ς <strong>η</strong>δονής που τον<br />
πνίγει στ<strong>η</strong>ν σιωπή, στο σκοτάδι τ<strong>η</strong>ς νύχτας, στα ‘είδωλα’ και στις ψευδαισθήσεις των<br />
οραµάτων. Ξεπερνώντας τον εγωκεντρικό προσανατολισµό του ίσως αρχίζει να ζει<br />
αλ<strong>η</strong>θώς.<br />
…..∆υο δρόµοι χώριζαν στο δάσος και εγώ ακολούθ<strong>η</strong>σα το δρόµο τον λιγότερο γνωστό στους<br />
διαβάτες….. αυτή <strong>η</strong> απόφασή µου είναι που έκανε όλ<strong>η</strong> τ<strong>η</strong> διαφορά……..<br />
(Robert Frost, 1874-1963)<br />
6
Change language