SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

98
eignarrétti og í því sambandi minnt á 72. gr. stjórnarskrár og 1. gr. 1. viðauka við mannréttindasáttmála
Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Mannréttindasáttmáli Evrópu hafi lagagildi hér á landi og veiti
eignarréttinum hugsanlega enn ríkari vernd en stjórnarskráin þar sem dómar Mannréttindadómstólsins
bendi til þess að réttmætar væntingar manna til eignarréttar sem byggist m.a. á því að ríkisvaldið
hafi með einum eða öðrum hætti viðurkennt eignarréttinn, t.d. með því að þinglýsa eignayfirfærsluskjölum
athugasemdalaust um áratugaskeið, séu verndaðar af mannréttindaákvæðunum.
Þessu til stuðnings sé vísað til dóms Mannréttindadómstólsins frá 23. nóvember 2000 „Former
King of Greece and others vs. Greece“.
8.3.2. Sönnunarreglur
Í geinargerðinni er þessu næst vikið að sönnunarreglum. Rétt sé að gæta að hinum almennu sönnunarreglum
og því hvernig sönnunargögn séu metin en um það séu ákvæði í VI-XII. kafla einkamálalaga,
nr. 91/1991.
Sú almenna regla hafi verið talin gilda í eignarrétti að sá sem haldi fram beinum eignarrétti verði
að færa sönnur á eignarrétt sinn. Landeigendur telji að þeir hafi sannað eignarrétt sinn með framlagningu
heimildarskjala og landamerkjabréfa fyrir jörðum sínum. Eldri heimildir mæli þeim ekki
á mót. Ríkið hafi sönnunarbyrðina fyrir því að landamerki þessara jarða séu röng.
Landeigendur telji einnig ljóst að skv. úrskurðum óbyggðanefndar frá 21. mars 2002 hafi ríkið
sönnunarbyrðina fyrir því að land sem tilheyri jörðunum í Öræfum teljist til þjóðlendna.
Jafnframt sé það niðurstaða óbyggðanefndar að vafann um hvort land hafi verið numið í öndverðu
eigi að meta landeiganda í vil ef athugasemdalausar landamerkjagjörðir, einkum ef þær fara
ekki í bága við eldri heimildir, bendi til beins eignarréttar.
8.3.3. Land innan landamerkja sé eignarland
Byggt sé á því að land innan landamerkja jarða sé eignarland. Við setningu landamerkjalaganna, nr.
5/1882, og síðan laga nr. 41/1919, hafi það verið ætlun löggjafans að framkvæmdarvaldið hefði
frumkvæði að því að gengið yrði frá landamerkjum jarða, þau skráð og leyst úr ágreiningi um þau
ef hann væri fyrir hendi. Þannig sé í 6. gr. laganna frá 1919 lögð ákveðin eftirlitsskylda á embættismenn
þannig að við gildistöku þeirra laga hafi valdsmönnunum hverjum í sínu umdæmi borið að
rannsaka hvort landamerkjum þar hefði verið þinglýst.
Allt til ársins 1981 hafi verið gert ráð fyrir að sérstakur dómstóll, landamerkjadómstóll, skæri
úr ágreiningi um landamerki. Löggjafavaldið hafi með þessu viljað tryggja að landamerki væru sem
skýrust og að ekki þyrftu að vera deilur um þau. Landamerkjalögunum hafi verið ætlað að koma
þessum málum í gott horf í eitt skipti fyrir öll og hafi fyrirmælum laganna verið fylgt og landamerkjalýsingar
gerðar fyrir nær allar jarðir.
Landamerkjalögin frá 1882 hafi ekkert kveðið á um það hvaða land eða hver landgæði fylgi
jörðum eða öðrum fasteignum enda hafi ekkert verið um það deilt þar sem sú skoðun hafi verið
óumdeild á þeim tíma að jarðeigandi ætti fullkominn eignarrétt innan landamerkja jarðar sinnar.
Þannig virðist ljóst að allt frá tíma Grágásar og fram á þennan dag hafi landeigandi átt beit og annan
jarðargróður á jörð sinni. Hann hafi sjálfur stjórnað því hvenær, hversu lengi og hvaða fjölda fjár
þar væri beitt. Á sama tíma hafi að meginreglu verið kveðið á um einkarétt jarðeiganda til veiði
fugla, fiska og annarra nytjadýra á jörð sinni. Í sumum tilvikum hafi beinlínis verið tekið fram að
rétt landamerki jarðar hverrar skyldu ráða veiði á landi. Hér megi að auki nefna þá meginreglu
vatnalaga, nr. 15/1923, að vatnsréttindi fylgi landareign hverri, sbr. ákvæði 2. gr. Regla þessi eigi
rætur að rekja til ákvæða Grágásar og Jónsbókar.
Skylda landamerkjalaganna taki m.a. til merkja milli jarða og afrétta eða annarra óbyggðra
lendna krefjist sá sem land á að afrétti eða lendu þess.
Landamerkjalýsingar þær, sem gerðar hafi verið í kjölfar landamerkjalaganna 1882, hafi víða