SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

96
landeigendur í hvert sinn sem einhverjar framkvæmdir hafi verið á Skeiðarársandi, svo sem við
uppsetningu skipsbrotsmannaskýlis.
Landsvæði það, sem fjármálaráðuneytið vilji færa undir þjóðlendur, sé meginhluti lands
Skaftafells II og hafi engin tengsl við aðrar ætlaðar þjóðlendur og krafan styðjist hvorki við söguleg
eða landfræðileg rök. Báðum megin landsins séu sandar sem íslenska ríkið geri ekki kröfur til
að verði þjóðlendur. Fjármálaráðuneytið virðist taka mið af rennsli Skeiðarár nú og setja þar eystri
kröfulínu sína en allt fram á nítjándu öld hafi áin runnið miklu vestar. Rennsli jökulánna geti breyst
og þar sem áður hafi verið ófær sandur eða stórfljót geti nú verið gróðurvinjar og öfugt.
Því er haldið fram að í landi Skaftafells hafi aldrei verið afréttur í þeim skilningi að afnot af
landinu væru takmörkuð við beitarafnot eða sameiginleg afnot með öðrum. Engin skil hafi verið
milli úthaga og afrétta. Landið hafi jafnvel verið notað til vetrarbeitar áður fyrr og nágrannar fengu
leyfi til þess að nýta landið að hluta til beitar. Þótt innansveitarmenn hafi á einhverjum tímum tekið
þátt í smölun á Skaftafellsfjöllum sé það engin sönnun fyrir því að landið sé frekar almenningur eða
aðeins háð afnotarétti. Lög um afréttarmál og fjallskil geri ráð fyrir skipulagðri smölun á heimaafréttum
og eignarlöndum bænda.
Landnýting eigenda hafi takmarkast vegna eldgosa og flóða. Slíkar ytri aðstæður eigi ekki að
valda því að talsmenn ríkisforsjár fái landið flokkað sem þjóðlendur á þeim grundvelli að það sé
illnýtanlegt landeigendum. Þeirri röksemd megi þar að auki hafna með þeirri fullyrðingu að landið,
eða hluta þess, megi rækta upp og muni Ragnar Stefánsson hafa haft þann möguleika í huga er hann
gekkst inn á það við landskiptin 1969 að fá í sinn hlut sandinn í stað gróðursælla staða í jöklanna
skjóli.
Fjármálaráðherra f.h. íslenska ríkisins hafi valið í þessu þjóðlendumáli að gera kröfur inn í land
íslenska ríkisins sem heyri undir umhverfisráðherra og svo komi fjármálaráðherra sem eigandi
Skaftafells I og samþykki kröfur sínar. Það sé engu líkara en fjármálaráðherra hafi ekki vitað um
þjóðgarðinn, jarðarsölu og landskipti er hann setti kröfur sínar á kort í þessu þjóðlendumáli.
Hafnað er rökstuðningi ríkisins um að Skeiðarársandur hafi aldrei verið numinn heldur einungis
hið byggilega svæði og virðist þar átt við landræmu ofan sanda og neðan fjalla eins og landið er nú.
Horfa verði til þeirra merkja sem tilgreind séu í Landnámu, þ.e. Jökulsár, og einnig til þeirrar
gróðursældar sem var á landnámsöld.
Í greinargerð kemur fram að jarðeigendur telja verulega skorta á að íslenska ríkið geti fært fyrir
því rök hvers vegna landamerkjaskrárnar frá 1890 skuli ekki gilda sem eignarheimildir. Þá sé engin
umfjöllun í greinargerð ríkisins um þýðingu afsalsins 1966 og gerðardómsins 1969 sem feli í sér
ásamt landamerkjaskrám beinar eignarheimildir Skaftafells II að Skeiðarársandi.
Ekki verði hjá því komist að gera sérstaklega að umtalsefni tómlæti íslenska ríkisins gagnvart
því að Skeiðarársandur hafi verið hugsanlega almenningur eða einskis manns land. Slíkt tómlæti
eigi að leiða til þess að ríkið glati rétti. Þvert á móti létu talsmenn ríkisins það gott heita að eigendur
Skaftafells II fengu sandinn í skiptum fyrir betra land nær fjöllum.
Því er haldið fram að fjármálaráðherra virðist kominn langt frá tilgangi laga nr. 58/1998 með
kröfum sínum í þessu máli. Höfuðtilgangurinn með lögunum hafi verið að eyða óvissu um eignarhald
að miðhálendi landsins og þannig hafi málið verið lagt fyrir alþingismenn árið 1998. Engin
óvissa hafi verið um eignarhald að landi Skaftafells II enda hafi það verið þinglýst eign eigendanna.
Sé alveg óskiljanlegt hvers vegna ríkið sé að seilast inn á eignarlandið og ætla verði að dugað hefði
að gera Vatnajökul að þjóðlendu eins og ljóst sé af myndum sem birtist í dreifibæklingum og ætlað
sé að kynna sjónarmið ríkisins í þjóðlendumálum.
Við undirbúning þjóðlendulaga hafi komið fram að ekki ætti að telja þau landsvæði til þjóðlendna
sem væru nú innan þinglýstra landamerkja jarða og sé engu líkara en kröfunefnd ríkisins
hafi allt aðrar hugmyndir um þjóðlendur en þeir alþingismenn sem samþykktu frumvarpið að þjóðlendulögum.