SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

neðst á sandinum sé verðminna en það efra og þar af leiði að stærra svæði kom í hlut bræðranna en
nemur 2/3 af því landi sem verið var að skipta. Mjög athyglisvert sé að getið sé ræktunarmöguleika
á hluta landsins en Ragnar Stefánsson hafði í bréfum til Páls S. Pálssonar tekið fram að hann hefði
ekkert á móti því að fá sandinn vegna mögulegrar ræktunar.
Ein frumskylda matsmanna áður en þeir byrji landskipti sé að rannsaka hvort land það, sem þeir
eru að fara að skipta, sé með löglegum landamerkjum og aðgreint frá landi aðliggjandi jarða, sbr.
9. gr. landskiptalaga. Þetta hafi matsmennirnir gert og engar efasemdir verið um merkin á þessum
tíma.
Eftir lýsingu gerðardómsmanna hafi þeir farið í einu og öllu eftir ákvæðum landskiptalaga við
skiptin og þau aldrei verið vefengd eða beðið um upptöku þeirra. Fari svo að litið verði á
Skeiðarársand sem þjóðlendu segi sig sjálft að eigendur Skaftafells hafi verið hlunnfarnir stórlega
og yrðu að biðja um endurupptöku skipta. Allavega sé grundvöllur skiptanna þá brostinn og einnig
grundvöllur jarðasölunnar 1966 þar sem aðilar hafi talið að töluverð verðmæti lægju í því landi sem
eigendur Skaftafells II héldu eftir.
Gerðardóminum hafi verið þinglýst hjá sýslumanni og með honum fylgt kort með ádregnum
landamerkjalínum. Frumuppdráttur hafi ekki fundist hjá Sýslumannsembættinu á Höfn en afrit í
vörslu Náttúruverndar hafi verið lagt fram.
Öllum þessum skjölum hafi verið þinglýst án athugasemda og ekki hafi þau farið dult þar sem
íslenska ríkið hafi getið þeirra í skjölum sínum og bréfum og lánastofnanir sem heyri undir íslenska
ríkið hafi tekið veð ásamt öðrum í hinni þinglýstu eign. Er hætt við að veðhafar sætti sig ekki við
að ríkið slái eign sinni á meginland jarðarinnar.
Ef eignarréttur að Skeiðarársandi verður ekki viðurkenndur á grundvelli þinglýstra eignarheimilda
telji jarðeigendur að þeir hafi öðlast eignarrétt að honum fyrir hefð og vísa til 1. mgr. 2. gr. og
1. mgr. 6. gr. laga um hefð, nr. 46/1905. Eignarhefð verði unnin á fasteign með 20 ára óslitnu
eignarhaldi og hvernig sem íslenska ríkið ætli að snúa við hlutunum komist það ekki fram hjá
þeirri staðreynd að jarðeigendur og fyrri eigendur hafa í góðri trú haft öll umráð Skeiðarársands
a.m.k. frá á árinu 1890. Ef íslenska ríkið sé tilbúið að efast um það megi benda á að íslenska ríkið
viðurkenndi fullan og óskoraðan eignarrétt eigenda Skaftafells II að Skeiðarársandi með því að láta
hann falla þeim í skaut í landskiptum árið 1969 þar sem gerðardómur hafi lýst eignarréttinum og
markað á kort allt það land sem kom í hlut Skaftafells II. Íslenska ríkið og stofnanir þess hafi síðan
greitt landeigendum fyrir malartekju og land undir raflínur og landeigendur hafi í öllu farið með
umráð landsins í skjóli óumdeilds eignarréttar og m.a. leigt beitarafnot. Það séu komin næstum 33
ár óvefengjanlegra eignarumráða þannig að hefð sé fyrir löngu fullnuð.
Vísað er til umfjöllunar um hefð í almennum rökum óbyggðanefndar í úrskurðum á svæði 1.
Eigendur Skaftafells hafi nýtt Skeiðarársand eins og kostur hafi verið á hverjum tíma. Ytri
aðstæður, svo sem gróðureyðing, eldgos og flóð, hafi getað breytt þessu. Breytt notkun lands hafi
ekki þá afleiðingu í för með sér að ríkið eignist landið eða það verði einskismannsland nema enginn
geri tilkall til þess.
Eigendur Skaftafells II hafi ætíð litið á Skeiðarársand sem eignarland sitt og ríkisstofnanir hafa
greitt landeigendum bætur fyrir landafnot og malartekju á sandinum. Á undanförnum áratugum hafi
Björgun hf. og Bergur Lárusson verið með tæki og mannskap til leitar að gullskipinu Het Wapen
van Amsterdam og leitarmenn þurft að gera sérstaka samninga við landeigendur af því tilefni. Frá
árinu 1957 hafi Svínafellsbændur leigt beitarland frá Skaftafelli á Skeiðarársandi, sbr. samning
þeirra dags. 1. maí 1980. Í samningnum sé vísað til eldri samnings frá 1957. Leigi Svínfellingar af
Skaftfellingum „... sumarbeit á eignarhluta þeirra úr Skeiðarársandi, vestan Skeiðarár ...“. Vegagerð
ríkisins hafi greitt landeigendum fyrir malartekju bæði við gerð hringvegarins 1974 og vegna
endurgerðar vegarins eftir flóðin miklu 1996, sbr. framlögð gögn. Rafmagnsveitur ríkisins og
Landsvirkjun hafi greitt landeigendum fyrir land undir rafmagnsstaura. Samráð hafi verið haft við
95