SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

94
Landamerkjaskrá liggur fyrir í endurriti úr Landamerkjabók Skaftafellssýslu og eru landamerki við
það miðuð við söluna.
Jarðirnar eru seldar með öllum gögnum og gæðum að undanskildum Skeiðarársandi og þeim hlunnindum
sem honum og fjörunni fylgja fyrir framan línu, sem hugsast dregin frá Lómagnúpi á Nyrðri menn
í Hafrafelli og þaðan í sömu línu í mörk Skaftafells og Svínafells, eins og nánar er lýst á viðfestri
loftljósmynd af landinu.
Þá segir annars staðar í afsalinu: „Aðiljar áskilja sér gagnkvæman forkaupsrétt, verði jörð eða
sandur seldur.“
Í ofanrituðum texta afsalsins, sem undirritað hafi verið af ráðherra í ríkisstjórn Íslands á þeim
tíma, sé að finna svo fortakslausar yfirlýsingar um beinan eignarrétt þeirra Jóns og Ragnars að
Skeiðarársandi, þ.e.a.s. því landi sem síðar fékk heitið Skaftafell II, að hvaða lesandi sem er ætti
ekki að velkjast í nokkrum vafa um hann. Þessu skjali hafi verið þinglýst.
Landskipti hafi farið fram á óskiptu sameignarlandi bræðranna Jóns og Ragnars Stefánssona og
íslenska ríkisins samkvæmt sérstökum samningi þar um sem undirritaður hafi verið af menntamálaráðherra
4. júní 1969. Í gerðardómnum komi fram að hann leggi til grundvallar skiptingu lands
landamerkjaskrána frá 5. maí 1890. Þá taki hann til skipta það land sem liggi sunnan línu þeirrar
sem nefnd er í afsalinu hér að framan.
Í gerðardómnum segi m.a.: 1
Stærð hins óskipta lands er 435 hektarar með fyrirvara um nákvæmni, sem uppdrátturinn gefur tilefni
til, þar sem mælikvarðinn er 1:50.000.
Að meginhluta er land þetta samfelldir sandar og farvegir jökulkvísla, sem geta verið breytilegir frá
ári til árs.
Það er ágreiningslaust, að eignarhlutföll Skaftafells I og III á móti Skaftafelli I er 2:1, og samkvæmt
þeim hlutföllum eru skiptin framkvæmd. Með tilliti til þess breytileika, sem land þetta er háð af náttúrunnar
völdum, verður eigi við komið að gera á því notagildismast, sem stuðzt geti við viðhlítandi
rök, en skiptamenn eru sammála um að neðsti hluti landsins allt upp í 30 metra hæðarlínu yfir sjó sé
háður meira hvert sinn vexti jökulvatnanna heldur en það land, sem hærra liggur og er tekið tillit til
þess við skiptin.
Jafnframt hefur og verið höfð hliðsjón af, hver svæði á sandinum séu þannig sett, að áhættulítið væri
að umbæta landið með ræktunarmannvirkjum. Við ákvörðun landamerkjalínanna er og við það stuðzt,
að markalínurnar liggi þannig að að hlutur hvors sé samfelldur og að verðmætishlutföll landsins verði
eftir skiptin í samræmi við eignarhlutföllin.
Þá hafi gerðardómsmennirnir ekki talið fært að gera staðbundin skipti á hlunnindum jarðarinnar,
selveiði og reka, sbr. 2. mgr. 3. gr. landskiptalaga nr. 46/1941.
Ofangreind lýsing gerðardómsmanna á grundvelli skipta og aðferðum við skipti beri augljóslega
með sér að sandurinn hafi verið háður einkaeignarrétti fyrir landskiptin og alls ekki sé um afrétt
í þeim skilningi að bændur hafi einungis átt þar upprekstrarrétt eða beitirétt. Tekið sé beinlínis
fram að það sé verið að skipta landi ekki afréttum og landinu fylgi hlunnindi. Því lýst að landið
1 Skjal nr. 6 (11).