SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

vera fyrir austan Gígjukvísl vegna þess að í gerðardómi vegna landskipta á Skaftafellslandi 1969
segi að mörkin milli þjóðgarðs og lendna bræðranna Jóns og Ragnars skuli vera „…úr punkti B…
beina sjónhending til suðvesturs í punkt C, þar sem hin beina lína sker landamerki Skaftafells og
Núpsstaðar milli Sigurðarfitjaála og Sandgígjukvíslar.“ Þetta geti vel farið saman þar sem Náttúruverndarráð
hafi ekki farið eftir gerðardómnum eins og áður sé getið. Sýslusteinninn sé í línunni „þar
sem Súlnatinda ber hver í annan“ en nokkru sunnar við þann punkt slengdist (1969) Gígjukvísl
nokkuð til vesturs áður en hún rann suður og því hafi punkturinn C verið austan í henni.
Sigurðarfitjaálar séu nokkuð vestar en kort Sigurgeirs Skúlasonar í máli þessu gefi til kynna en
Sigurðarfit séu rétt norðan við þjóðveginn á sandinum eins og komi fram í framlagðri lýsingu
Laufeyjar Lárusdóttur og á korti Sigurðar Þórarinssonar í ritinu „Vötnin stríð“ bls. 151. Vísað sé til
greinargerðar lögmanns þinglýstra eigenda Skaftafells II til Sýslumannsins í Vík, dags. 1. október
1996, hvað varði rökstuðning markalínu milli Skaftafells og Núpsstaða.
Landamerkjaskrá Svínafells frá 2. maí 1890 komi heim og saman við landamerkjaskrá Skaftafells
en í báðum tilvikum séu merkin í Freysnesi úr stórum steini framan undir jöklinum (Svínafellsjökli)
og í stein ofan við veginn og þaðan í vörðu framan í Nesinu. Landeigendur hafi skrifað
undir skrárnar á víxl og enginn ágreiningur sé um merkin eins og kröfur landeigenda beri með sér.
Í landamerkjaskrá Skaftafells frá 5. maí 1890 segi: „Jörðin á allt land milli fjalls og fjöru.“ Þessi
orð eyði öllum hugsanlegum vangaveltum um það að merkin, sem var verið að skrásetja, hefðu aðeins
þýðingu sem afmörkun heimalands, t.d. milli Svínafells og Skaftafells, eða afréttarlands, t.d.
til fjalla eða úti á sandi. Hér sé um að ræða afdráttarlausa yfirlýsingu um beinan eignarrétt að öllu
landinu. Það hafi ekki farið milli mála hver rétturinn var.
Vísað er til umfjöllunar um landamerkjaskrár í almennum rökum óbyggðanefndar í úrskurðum
á svæði 1.
Í landamerkjabréfum Skaftafells, Núpsstaðar og Svínafells hafi í öllum tilvikum verið að afmarka
land jarða en ekki afréttarlands og skýrt sé tekið fram um eignarrétt alls landsins. Miðað við
framangreint álit óbyggðanefndar á þýðingu landamerkjabréfa þá sé alveg ljóst að landamerkjabréf
Skaftafells hafi heilmikla þýðingu við ákvörðun þess hvort um eignarland eða land með takmörkuðum
eignarréttindum hafi verið að ræða. Þannig séu efri mörk jarðanna við jökul sem var
ekki langt frá byggð og neðri mörk við sjó sem sé afar eðlilegt og skýrt endamark.
Öllum ofangreindum skjölum hafi verið þinglýst athugasemdalaust á hverjum tíma og í þeim
falist fortakslausar yfirlýsingar um eignarrétt sem sætti engum athugasemdum utan frá. Þetta bendi
til þess að efni skjalanna sé rétt. Snurðulausar skráningar landamerkjanna og staðfestingar á báða
bóga bendi til þess að aðeins hafi verið að staðfesta eldri heimildir en ekki að skapa nýjan rétt,
aðeins verið að skrásetja skv. lagafyrirmælum það sem landeigendur töldu réttast vera. Þetta hafi
verið gert undir eftirliti sýslumanna og langt í frá að í gerningunum hafi falist sjálftaka bænda á
landi. Landeigendur hafi yfirleitt verið að byggja lýsingar sínar á fornum merkjum jarðanna sem
höfðu verið óumdeild um aldir en í einhverjum tilvikum var byggt á sáttum, dómum og landskiptum.
Í tilviki Skaftafells og Núpsstaðar sé afar líklegt að landeigendur hafi orðið vegna breytilegra
vatnsfalla að finna fasta punkta í fjöllum ofan sandsins og Súlutindar hafi orðið fyrir valinu. Það
geti verið árhundruð síðan enda sé sýnilegt á gömlum kortum að sýslumörk séu miðuð við
Núpsvötn sem eigi upptök skammt frá.
Í greinargerð kemur fram að undangengnu löngu samningaferli og miklum vangaveltum um það
hvar þjóðgarðurinn í Skaftafelli ætti að vera og hversu mikið land ríkissjóður ætti að kaupa af landeigendum
hafi það verið niðurstaðan að þeir bræður Jón Stefánsson og Ragnar Stefánsson seldu
jarðirnar Skaftafell II og III þann 13. maí 1966. Í afsalinu segi m.a.: 1
1 Skjal nr. 6 (9).
93