SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

92
ið með öllu í byrjun 18. aldar en um svipað leyti er farið að kvarta mjög yfir ágangi Skeiðarár sem
þá lá í grennd við Skaftafell og kom úr jökli nálægt Jökulfelli. Hún hafi áður verið vætla. Það megi
telja öruggt að á 18. öld hafi Jökulsá á Sandi flutt sig austur í Skeiðará og úr því orðið þessi
Skeiðará sem er talin vera eitt af mestu vatnsföllum landsins.
Í bókinni „Leyndardómar Vatnajökuls“ eftir Hjörleif Guttormsson og Odd Sigurðsson (útg.
1997) komi fram að jarðfræðilegar rannsóknir sýni að á hlýskeiði eftir ísöld hafi Skeiðarárjökull
verið mun styttri og við landnám hafi hann vart náð suður fyrir Færnes. Þá hafi verið gróðursæll
dalur milli Eystrafjalls og Jökulfells. Tekið er undir þær kenningar að á þjóðveldisöld hafi Skeiðará
runnið þar sem nú er vestanverður Skeiðarársandur.
Í greinargerð jarðeigenda segir að land Skaftafells hafi verið háð einkaeignarrétti allt frá landnámi.
Eigendur Skaftafells II byggi eignarrétt sinn á Skeiðarársandi aðallega á landnámi (töku),
skráðum eignarheimildum og hefð.
Vísað er til umfjöllunar um Landnámu í almennum rökum óbyggðanefndar í úrskurðum á svæði
1. Þorgerður hafi numið allt land milli Jökulsár og Kvíár og stofnast þar eignarréttur á öllu landi
milli þessara tveggja vatnsfalla. Engar heimildir séu um að hluti lands þessa hafi fallið úr einkaeign
á liðnum öldum og orðið almenningur. Jarðeigendur hafi gert sennilegt að það sama eigi við um
Skeiðarársand sem og aðrar eignir í Öræfum. Eignarréttur hafi stofnast með töku og viðurkenndum
aðferðum skv. norrænum rétti á þjóðveldisöld. Þótt við vitum ekki hvar Jökulsá hafi runnið
nákvæmlega á þjóðveldisöld þá telji vísindamenn að farvegurinn hafi verið á vestanverðum Skeiðarársandi.
Eigendur Núpsstaðar og eigendur Skaftafells miði mörk jarðanna við línu um Súlutinda og sé
sú lína nálægt rennsli Gígjukvíslar í dag. Jökulfell hafi verið innan landnámsins og þaðan hafi verið
stutt í jökulinn. Þar sem bithagarnir hafi verið í fjalllendinu milli jöklanna hafi ekkert verið sjálfsagðara
en þeir tilheyrðu landnámsjörðinni. Engin ástæða hafi verið til annars að ætla en að landnámið
næði til sjávar og engin skynsamleg rök hníga til þess að ætla að landnámsmenn hafi ekki
numið land allt til sjávar. Ef numið var land milli vatnsfalla hafi landnámið náð frá upptökum til
ósa nema annað væri tekið fram.
Þrjú þinglesin skjöl hafi meginþýðingu við ákvörðun þess hvort eigendur Skaftafells II eigi
einkaeignarétt að Skeiðarársandi eða ekki. Það er landamerkjaskráin 5. maí 1890, afsal til Náttúruverndarráðs
13. maí 1966 og gerðardómurinn 25. nóvember 1969.
Lög um landamerki, nr. 5/1882, hafi lagt þær skyldur á eigendur og umráðamenn jarða að
skrásetja nákvæma lýsingu á landamerkjum jarða sinna. Skráning landamerkja í Austur-
Skaftafellssýslu til samræmis lögunum hafi farið fram árið 1890. Í landamerkjaskrá Skaftafells frá
5. maí 1890 segi „Móti jörðinni Núpstað á Skaftafell land svo langt vestur að Súlnatindar beri hver
í annan.“ Í landamerkjaskrá Núpsstaðar frá 7. maí 1891 segi: „Að austan: Að Súlnatindar beri hver
í annan, skoðað frá sjó, en beina leið að norðan og að stórstraumsfjörumáli“ Eigendur Núpsstaðar
hafi staðfest landamerkjaskrá Skaftafells og eigendur Skaftafells staðfest landamerkjaskrá
Núpsstaðar. Ekki hafi verið ágreiningur um landamerkin fyrr en komið hafi verið fram á áttunda
tug síðustu aldar að eigendur Núpsstaðar fóru að halda því fram landamerkin væru mun austar og
fóru að rugla landamerkjunum við fjörumörk sem geta verið önnur en mörk eignarlands eins og
mörg landamerkjabréf bera með sér. Þannig geti jarðir átt fjöruítök fyrir landi annarrar jarðar og
fjaran jafnvel borið nafn þeirrar jarðar sem ítakið hefur en það hafi ekkert með landamerki að gera.
Nokkrar fjörur í Austur-Skaftafellssýslu séu þessu marki brenndar.
Þinglýstir eigendur Skaftafells II telji ekki réttan vettvang fyrir landamerkjaþrætu Núpsstaðar
vera hjá óbyggðanefnd og ætli því ekki að fjölyrða um þann rökstuðning sem fram kemur í
kröfugerð Núpsstaðar. Að sumu leyti sé hann illskiljanlegur enda byggður á misskilningi. Auk áðurgreinds
misskilnings um fjörumörk sé annar misskilningur á ferðinni hjá Núpsstaðarmönnum
vegna Sýslusteinsins sem sé við veginn vestan Gígjukvíslar. Núpsstaðarmenn telji að hann eigi að