SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

gera kröfu til þess fyrir óbyggðanefnd að landamerki jarðarinnar á Skeiðarársandi séu virt með fullum
eignarrétti og eðlilegast virðist að gera þá kröfu á svæði 2, eins og málum er háttað.
Geiri sá, sem nú sé deilt um, sé u.þ.b. 4,25 km að breidd, mælt í beina línu á milli þeirra punkta
þar sem þjóðvegurinn skeri sáttalínu sýslumanns við steininn og á hina síðu þá línu sem ábúendur
á Núpsstað hafi ævinlega talið rétta. Við sjó sé bil þetta um 9,5 km að breidd ef mælt sé beint milli
skurðpunkta línanna tveggja við flæðarmál. Af þessum 9,5 km liggi tæpir 5,5 km., fyrir landi næstu
jarða fyrir vestan Núpsstað í Fljótshverfi, að öllum líkindum Rauðabergs og jafnvel Kálfafellsjarða
einnig. Skuli athygli óbyggðanefndar vakin sérstaklega á þessu þar eð að formi til sé ekki gerð krafa
í land neinna þessara jarða á láglendi á Skeiðarársandi.
Af hálfu jarðeigenda er á því byggt að allt land á núverandi Skeiðarásandi hafi verið numið í
öndverðu, það hafi að mestu verið gróið og landamerki legið um Jökulsá eins og í Landnámu greini.
Fjörumerki Núpsstaðar í punkti 7 séu u.þ.b. þar sem hún hafi lengstum haft útfall sitt og þar hafi
hún skipt löndum og hreppum. Jafnframt er á því byggt að við landnám hafi jöklar verið langtum
mun minni en seinna varð. Skeiðarárjökull hafi þá í mesta lagi legið fram á móts við Færnes og
land verið gróið þangað inn úr. Um þessa málsástæðu vísist til rita náttúrusögufræðinganna
Sigurðar Björnssonar, Sigurðar Þórarinssonar og Hjörleifs Guttormssonar og Odds Sigurðssonar
sem tilfærð séu í skjalaskrá. Sérstaklega sé hér byggt á ritgerð Sigurðar Björnssonar og vísað til
hennar í heild sinni til rökstuðnings. Um nútímalandamerki sé jafnframt vísað sérstaklega til korts
sem ljósritað sé með öðrum skjölum, einkum um það hvar mið eigi að taka í Súlnatinda en einnig
um landamerki fram á sandi sem hann sýni austan Gígjukvíslar.
Varlegt virðist að álíta af framansögðu að landamerki Núpsstaðar hafi aldrei legið fyrir vestan
línu sem dregin sé í suður frá Eystra-Svíahnúki fyrr en með landamerkjabréfunum frá 1890 og 91.
Á þeim grundvelli m.a. sé krafist þess lands sem síðan hefur komið undan jökli og hugsanlega mun
koma undan jökli eins og að framan greinir. Jafnframt sé á því byggt að landamerki hafi ekki verið
ákveðin á jökli heldur aðeins að jökulbrún með bréfum þessum og í þeim sé ekki tekin afstaða til
þess hvernig fara eigi um land sem undan jökli komi, hvorum megin hryggjar það skuli liggja en
ljóst sé hins vegar að það falli til viðkomandi jarða. Lína sú, sem krafa sé gerð um að gildi í þessu
sambandi, virðist miðað við aðstæður allar, eðlilega dregin, sem næst hornrétt á jökulbrúnina en
þess jafnframt gætt að ganga ekki á fornan rétt nágrannajarðarinnar. Um réttarreglur um landamerki
við jökulbrún vísist til greinarkafla eftir Tryggva Gunnarsson.
8.2. Skaftafell II
Við aðalmeðferð komu fram skýringar á breyttri kröfugerð. Andmæli við kröfum ríkisins séu til komin
af því að gagnkvæmur forkaupsréttur sé á milli jarðanna Skaftafells I og II. Ef ríkið vildi selja eða
losa sig við hluta þessa lands þá ættu eigendur Skaftafells II forkaupsrétt þannig að öllum slíkum þjóðlendukröfum
beri að hafna að því leyti. Þá sé gerð krafa um viðurkenningu á landinu í heild, þ.e.a.s.
eignarlandi eigenda Skaftafells II enda þótt þó krafa ríkisins varði aðeins landið að hluta. Það sé til
komið af því að nánast sé sótt að landinu úr öllum áttum og ekki hægt annað en að gera þá kröfu
að fá viðurkenningu á þessu landi. Farið sé fram á að fá viðurkenningu á landinu eins og það sé eftir
landskiptagerð 1969 og eftir að ríkið, Náttúruverndarráð, hafi gefið eftir hluta lands nokkru síðar.
Í greinargerð kemur fram að af hálfu jarðeigenda sé því haldið fram að Skaftafell sé vestasta
jörðin í landnámi Þorgerðar, ekkju Ásbjörns, sonar Heyjangurs-Bjarnar hersis. Samkvæmt Landnámu
hafi hún numið allt land milli Jökulsár og Kvíár.
Ragnar Stefánsson í Skaftafelli hafi talið að allt fram á miðaldir hafi vötn á Skeiðarársandi verið
þrjú. Vestast var Lómagnúpsá sem seinna fékk nafnið Núpsvötn eftir að Súla féll í sama farveg en
austar nálægt miðjum sandinum hafi verið Jökulsá á Sandi. 1 Sveinn Pálsson segir að hún hafi horf-
1 „Ragnar í Skaftafelli. Endurminningar og frásagnir“ eftir Helgu K. Einarsdóttur, útg. 1995.
91