SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

90
Mörk þjóðgarðarins eru þessi:
Að vestan ráða landamörk Núpsstaðar og Skaftafells, sem jafnfram eru sýslumörk V.- og A.-
Skaftafellsýslu, frá Súlutindum og suður að ,,sýslusteini“. Frá ,,sýslusteini“ liggja mörkin í beina línu
í merki við Gömlutún, en þaðan til austurs í fremstu nöf Hafrafells og áfram í beina línu í landamörk
Svínafells og Skaftafells á Svínafellsjökli. Mörkin fylgja síðan síðastnefndum landamörkum til
norðurs. Á jökli að austan og norðan ráða vatnaskil. Mörkin eru sýnd á meðfylgjandi uppdrætti.
Áður hafi gilt um þjóðgarðinn í Skaftafelli auglýsing nr. 229/1968 en þar hafi ekki verið kveðið
á um mörk hans sem eðlilegt megi telja þar sem landi Skaftafells hafi ekki verið skipt. Fyrrnefnda
reglugerðin sé um fleiri hluti athyglisverð en þann að land þjóðgarðarins sé með henni teygt vestur
fyrir Gígjukvísl. Fyrst beri að nefna að um þjóðgarða hafi gilt ákvæði 25. gr. laga 47/1971, um
náttúruvernd en í greininni segi m.a. að: ,,Sé landsvæði sérstakt um landslag, [o.fl.] ... , getur
Náttúruverndarráð lýst það þjóðgarð, enda sé svæðið ríkiseign.“ Nú verði ekki séð að ráðherra,
reglugerðargjafinn, hafi haft vald til þess að lýsa jökulsvæðið eign ríkisins á sitt einsdæmi, að hann
hafi gert svo, eða haft það í huga. Því hljóti að verða að gera ráð fyrir því að ríkisvaldið hafi talið
sig komast að eignaráðum að umræddu jökulsvæði, Skeiðarárjökli, að mestu og mjög verulegum
hluta af Vatnajökli að öðru leyti, með kaupum sínum á landi Skaftafells. Enn sé sérstaklega
athyglisvert að í reglugerðinni sé ekki kveðið á um það einu orði hvernig mörk þjóðgarðarins að
vestan á jöklinum séu ákveðin en látið við það sitja að sýna þau á uppdrætti. Hljóti það að gefa þeim
grun byr undir vængi að ekki hafi verið endanlega um það fjallað hvernig þau mörk skuli ákvaða.
Næst hafi það gerst varðandi mörk Núpsstaðar og Skaftafells að efnt hafi verið til vettvangsferðar,
með allmiklu föruneyti árið 1987 en um frekari aðgerðir liggi heimildir ekki á lausu og
virðist málið hafa gufað upp. Það sem um þetta sé vitað finnst í skjali nr. 14.
Enn hafi málið verið tekið upp haustið 1995 að frumkvæði Skaftárhrepps og nú til formlegrar
sáttameðferðar á forræði sýslumanns í Vík eftir skipunarbréfi dómsmálaráðherra og virðist þar
undirskilið að leitað skuli sátta um landamerki og stjórnsýslumörk í einu lagi þar eð þau fari saman.
Af gögnum málsins að dæma virðist hvorki hafa verið gætt fyrrnefnds ákvæðis laga nr. 31/1877 né
þeirrar réttarvenju sem það vísar til. Ekki virðist heldur af gögnum að dæma að gætt hafi verið
sérstaklega að gerðardóminum um landskipti í Skaftafelli 1969 né hann lagður fram við sáttameðferðina,
sbr. skjöl nr. 15. Niðurstaða þessara sáttaumleitana hafi verið sú að sýslumaður hafi lagt
fram sáttatillögu, dags. 18. okt. 1996, sem litlar sem engar undirtektir hafi fengið af landeigendum
og enn aðra, samhljóða þeirri fyrri um ágreining á sandinum, dags. 10. des. 1996 (skjöl þessi hafi
verið lögð fram af lögmanni fjármálaráðherra sem nr. 10 í þjóðlendumáli í Fljótshverfi), og því lýst
yfir að við sáttatillögu þessa yrðu hlutaðeigandi landeigendur að una uns leitað yrði til dómstóla
með ágreining hafi þó enginn landeigandi lagt jáyrði sitt á tillögu sýslumanns. Með úrskurði þessum
eða sáttatillögu hafi margnefndum sýslusteini loks verið fundinn staður með formlegum hætti
eftir 18 ára og 7 mánaða óformlega veru á sandinum en 12 og hálft ár hafi þá verið liðið síðan steinn
þessi hafi orðið þeirrar upphefðar aðnjótandi að réttur að landslögum hafi verið á honum byggður.
Hafi steininum nú verið hnikað til, að úrskurði sýslumanns, og hann færður nokkuð austur með vegi
í átt að farvegi Gígjukvíslar en brú hafi þar enga verið að hafa, nokkra hríð þetta haust og vetur,
eftir gos og Grímsvatnahlaup þann 5. nóvember.
Við afmörkun sína á svæði 2 (A-Skaft.) hafi óbyggðanefnd miðað við sáttalínu sýslumanns. Að
formi til hafi fjármálaráðherra ekki gert kröfu til lands Núpsstaðar á Skeiðarársandi en afmörkun
svæðisins valdi því að svo sé í raun. Svo gróflega sé gengið á rétt jarðarinnar með sáttatillögu þessari
að henni sé ekki ætlað land til sjávar heldur skerist land hennar úr við punkt 5, alllangt upp á
sandi, u.þ.b. 7,125 km frá flæðarmáli, ef mælt sé stystu leið til sjávar úr punkti 5. Ljóst megi vera
að slík ,,sáttatillaga“ fái ekki staðist og ekki svara verð eftir það sem fram hafi komið við sáttameðferð
þegar tillagan var sett fram. Af þessum ástæðum sé nauðsynlegt af hálfu Núpsstaðar að