SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

en hinn helmingurinn verið opinber eign og sé það að líkindum sá hluti sem liggi undir Hof. Þessi
skrif bendi til þess að vafi geti verið á að í greinargerð ríkisins hafi verið dregnar réttar ályktanir af
eignarheimildunum úr Jarðabókinni 1709 og með opinberri eign sé ekki átt við stórrekann sem
síðan var afsalað 1876. Hvað sem rétt kann að vera í því efni megi þó benda á það að heimild
Hofsbænda til að fara með opinbera eign verði að byggjast á löggerningi og sá löggerningur liggi
ekki frammi. Lögfesta hefur ekkert gildi nema á bak við hana sé raunverulegur réttur.
Í bréfum, sem fyrr voru rakin í greinargerð ríkisins frá erfingjum Gísla Halldórssonar í Njarðvík
á árunum 1861-1876 komi fram að hin eydda jörð sé farin að gróa að einhverju leyti þannig að hagbeitargagn
sé orðin af landinu. Í bréfi Einars Gíslasonar 1876 sé hvergi talað um annað í sambandi
við Breiðármörk en leiguliðagagn, ítak og landsnytjar að leiguliðagagninu. Hið eina, sem standi þar
um afmörkun lands, sé að fjaran eigi að vera 900 faðmar tólfræð á lengd og liggi fyrir miðjum
Breiðamerkursandi milli Fells og Fjalls fjöru.
Á árinu 1922 sé farið að huga að hreppamörkum milli Borgarhafnarhrepps og Hofshrepps. Frá
því ári séu til ritaðar vangveltur Stefáns Jónssonar, Kálfafelli. Hann velti upp þeirri hugmynd sinni
að Jökulsá á Breiðármerkursandi hafi á landnámstíma runnið fyrir vestan Nýgræður og hafi það þá
verið hreppamörk og svo skuli standa. Hafi þá landamörk milli Fells og Breiðármerkur verið á sama
stað. Landamerkjaskráin 13. maí 1922 sé gerð í samræmi við þetta og hún samþykkt af hreppstjórum
Hofshrepps og Borgarhafnarhrepps. Ekki séu neinir meintir eigendur Fells eða Breiðármerkur
kallaðir til sem þó hafi verið lagaskylda samkvæmt landamerkjalögum svo landamerkjabréf hafi
eitthvað samningsgildi en landamerkjabréf séu auðvitað ekkert annað en samningur. Um þetta
svokallaða landamerkjabréf megi auðvitað einnig segja það að með því sé einungis ákveðin bein
lína með því að miða við ákveðin kennileiti á fjöru, við jökul og svo viðmiðunarpunkt í Mávabyggðum.
Alls ekki hafi verið að taka af skarið um það hvað langt til landsins land Breiðármerkur
hafi náð, auk þess að mörk til norðurs og vesturs vanti.
Í greinargerð ríkisins segir að vesturmörkin samkvæmt kröfulýsingu jarðeigenda virðist fengin
úr landamerkjaskrá Hofs þar sem segi að Hof eigi Breiðármerkurfjall allt og land á Breiðármerkursandi
og eins og segir í bréfinu séu mörkin að vestan: „Toppurinn á Miðaftanstindi á Breiðármerkurfjalli
sem beri í skarðið á Eyðnatindi í sama fjalli.“ Hér muni átt við mörkin milli Kvískerja og
Fjalls og sé þannig hin skriflega kröfulýsing ekki í samræmi við landamerkjalínur á korti. Þessi lýsing
sé auðvitað ekki landamerkjalína með upphafpunkti og endapunti heldur sé hér um einhvers
konar viðmiðunarlínu að ræða. Ekki verði betur séð en kröfulínan samkvæmt korti miðist við merki
þau sem tileinkuð séu fjallsfjöru í landamerkjaskrá Hofs 15/7 1922. Í skrá þessari segi að Hof eigi
Fjallsfjöru þar sem mörkin að austan séu sögð þessi: „Hærri þúfan á Mávabyggðum skal bera austan
í Múlahöfuðið sem er fremst austan á Breiðármerkurfjalli og landamörk þau sömu.“ Það sé sammerkt
með öllum þessum tilvitnuðu landamerkjalínum, sem dregnar hafa verið sem kröfulínur á
kort, að verið sé að ákvarða fjörumörk eingöngu enda fjaran það eina sem talið hafi verið verðmæti
á þessum tíma. Hvergi sé með skýrum hætti hægt að draga af lýsingum þessum þá ályktun að verið
sé að lýsa mörkum umhverfis ákveðið land. Orðalag afsals Björgvins Vigfússonar bendi eindregið
til þess að Björgvin hafi ekki verið viss um sinn eignarrétt en þar sem hann hafði átölulaust af öllum
síðan 1910 hirt afgjald af landi hálfrar Breiðármerkur og hálfrar Breiðármerkurfjöru, þ.e. í 27 ár,
þá hafi hann talið sig geta afsalað viðkomandi eignum. Hvað hins vegar hafi verið að afsala komi
ekki fram. Ekkert sé sagt um landamerki, heldur sé talað um land hálfrar Breiðármerkur, eins og
það hafi verið til forna. Þó sé getið um lengd fjörunnar. Ekki sé þess getið hvort um eignarland hafi
verið að ræða, hvort þetta land hafi verið úrskipt eða í óskiptri sameign né hver hafi átt hinn
helminginn á móti.
Í greinargerð íslenska ríkisins segir að það sé sama hvernig litið sé á heimildarskjöl um þetta
þrætuland. Lítil líkindi séu til þess að einhver geti sannað beinan eignarétt til alls þrætulandsins,
hvað þá hluta af því. Hér sé um að ræða lítt gróna mela, aura Breiðár og Breiðárlón. Eina nytja-
87