SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

82
verið. Í Sturlubók Landnámu segi að Þorgerður kona Ásbjörns, sonar Heyjangurs-Bjarnar úr Sogni,
hafi numið allt Ingólfshöfðahverfi milli Kvíár og Jökulsár (Skeiðarár). Í Hauksbók segir hins vegar
að í samræmi við gildandi landnámsreglur hafi Þorgerður leitt kvígu sína undan Tóftafelli, skammt
frá Kvíá suður og í Kiðjaklett hjá Jökulfelli fyrir vestan. Þorgerður hafi þannig numið land um allt
Ingólfshöfðahverfi á milli Kvíár og Jökulsár. Þessar frásagnir segi skýrt að hið byggilega svæði hafi
verið numið (Ingólfshöfðahverfi). Námið til vesturs hafi aldrei verið lengra en í Kiðjaklett hjá
Jökulfelli fyrir vestan. Þar sem mörkin séu einnig nefnd við Skeiðará séu yfirgnæfandi líkur á að
hún hafi runnið úr Vatnajökli við Jökulfell. Sé þannig kröfugerð ríkis réttilega miðuð við landnámsmörk.
Hæstiréttur hafi fyrir löngu skapað þá dómvenju að byggja á frásögnum Landnámu
þegar skera þurfi úr þrætu um beinan og óbeinan eignarrétt. Megi í því sambandi benda á eftirfarandi
dóma: H 1960 726 (Skeljabrekka), H 1994 2227 (Geitland), H 1997 1162 og 1183
(Auðkúlu- og Eyvindarstaðaheiðar), H 1997 2420 (Hundadalsheiði), H 1999 111 (Jökuldalsheiði),
H 1999 2006 (Öxarfjarðarheiði) og H 1999 368 (Víðihólar).
Eigendur Skaftafells II hafi ekki hrakið staðfræði þessara landnámsmarka en haldið því fram að
Skeiðará hafi á liðnum öldum runnið vestar. Það breyti engu um það. Ingólfshöfðahverfi hafi ekki
færst í vestur við það og ekki landnámsmörkin við Jökulfell. Engu máli skipti í þessu sambandi
hvort eigendur Skaftafells hafi litið á Skeiðárársand sem eignarland sitt. Allur þorri almennings hafi
ekki til að bera þekkingu til að greina í sundur þær lendur sem undirorpnar eru beinum eignarétti
eða bara afnotarétti, eins og reka, beit og veiði.
Við aðalmeðferð málsins var því haldið fram af hálfu ríkisins að líkindi væru til þess að á þessum
tíma hafi Skeiðaráin runnið niður við Jökulfellið á svipuðum slóðum og í dag. Nokkuð ljóst
virðist eftir elstu heimildum að mörkin við Jökulfell hafi verið Skeiðará, síðan Kvíá og loks Jökulsá
á Breiðamerkursandi. Sá sem byggja vilji á því rétt að farvegir þessir hafi verið á öðrum stað á
landnámsöld en nú verði að hafa um það sönnunarbyrði, svo glöggar séu lýsingar Landnámu.
Heimildir um afnot af Skeiðarársandi hafi snúist um reka, beit og veiði. Af skali 15-3 megi sjá
að landeigendur hafi getað leigt sumarbeit á sandinum.
7.5. Svínafell
Í greinargerð íslenska ríkisins kemur fram að Svínafells sé ekki getið meðal landnámsjarða. Landshættir
við Svínafell séu þannig að heimalandið sé fyrir neðan snarbratt Svínafellsfjall, sem sé vel
gróið upp frá undirlendinu. Síðan sé nokkur geil í fjalllendinu í átt að Svínafellsjökli, en mikið fjalllendi
sé umlukið þeim skriðjökli og síðan á hinn veginn Virkisjökli og inn á milli sé jökulbrún
Öræfajökuls. Fjöll séu þarna mjög há, Öskuhnúta 917 m og Skarðstindur 1061 m.
Í landamerkjabréfi jarðarinnar frá 1890, þar sem merkjum til fjalla (óbyggðamörkum) sé ekki
lýst, segi að þessari jörð tilheyri Svínafellsfjall og Hvanndalur. Þessi hálendi séu þarna ekki talin
innan merkja heldur tilheyrandi jörðinni, eins og alltaf sé um afnotalönd. Þannig sé full ástæða til
að halda þessum svæðum báðum innan þjóðlendu skv. kröfulýsingu og telja þau þannig utan
eignarlanda. Þessu til frekari stuðnings séu auðvitað staðhættir, gróðurfar og hæð yfir sjó.
7.6. Sandfell
Í greinargerð íslenska ríkisins kemur fram að Sandfelli sé lýst í vísitasíum Brynjólfs biskups
Sveinssonar frá 1641 og 1654. Ljóst sé af heimildum að Sandfell hafi skipst í heimaland og annað
land sem í flestum tilvikum sé réttur til lands á fjalli. Landamerkjabréf frá 1922 gangi miklu lengra
til jökuls en eldri heimildir og því verði að mestu að víkja því til hliðar.
Verði þannig þjóðlendulínan látin liggja í beinni stefnu milli neðstu hluta Kotárjökuls og neðsta
hluta Falljökuls. Með þessu móti verði efsti hluti Sandfellsheiðar innan þjóðlendu. Ingólfshöfði sé
hluti af jörðinni Sandfelli og sé viðurkenndur beinn eignaréttur að landi höfðans.