SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

74
hrepps, dags. 20. nóvember 1985, er birt eftirfarandi „[s]krá yfir afrétti í Hofshreppi Austur-Skaftafellssýslu“:
1. Breiðamerkursandur og Breiðamerkurfjall:
a. Fjallsland, þ.e. Breiðamerkurfjall og sandurinn þar fram undan. Mörk eru þau sömu og á milli Kvískerjafjöru
og Fjallsfjöru að vestan, en að austan á milli Fjallsfjöru og Breiðamerkurfjöru. Eigendur
og notendur eru ábúendur á Hofi.
b. Breiðamörk milli Fjallslands og Fellslands. Mörk að vestan þau sömu og milli Fjallsfjöru og Breiðamerkurfjöru,
og að austan milli Breiðamerkurfjöru og Fellsfjöru. Eigendur: erfingjar Björns Pálssonar
á Kvískerjum að helmingi og nokkrir menn í Suðursveit að hinum helmingnum. Notandi: ábúandi
Fagurhólsmýrar I.
c. Hluti Fellslands milli Breiðamerkur og Jökulsár. Eigendur að 1/6 hluta úr Felli í Suðursveit eru eigendur
Fagurhólsmýrar I og Hnappavalla III, og eru þeir notendur að þessum hluta.
2. Hafrafell milli Svínafellsjökuls og Skaftafellsjökuls upp frá láglendi að sunnan. Að mestu leiti eign
þjóðgarðsins í Skaftafelli. Austasti hluti fellsins er þó austan landamerkja milli Svínafells og Skaftafells.
Hafrafell hefur frá fornu fari og er enn nytjað frá Svínafelli til sumarbeitar fyrir sauðfé.
3. Skeiðarársandur milli Skeiðarár og Gígjukvíslar frá þjóðgarðsmörkum til sjávar. (Meðan ekki er
girðing á þjóðgarðsmörkum, gengur fé allt að Skeiðarárjökli). Eigandi afréttarlands er Ragnar Stefánsson
Skaftafelli, en notendur ábúendur í Svínafelli.
Frá fornu fari hefur Svínafelli verið eignaður afréttur á Eystrafjalli vestan Skeiðarárjökuls, og var hann
notaður frá Svínafelli á árunum milli 1920 og 1930. Þetta ítak var ekki tilkynnt, þegar lög voru seinast
samin um ítök og mun því fallið úr gildi. 1
Á aukafundi sýslunefndar Austur-Skaftafellssýslu 7. desember sama ár var samþykkt ályktun í
tilefni af fyrrnefndu bréfi sýslumanns:
Fyrir fundinum lágu greinagerðir frá öllum hreppum sýslunnar nema Hafnarhreppi, en glögglega
kemur fram bæði í þeim greinagerðum svo og máli nefndarmanna að afréttir munu ekki til í sýslunni,
heldur heimalönd. Eftirfarandi tillaga var samþykkt. Sýslunefnd A-Skaftafellssýslu ályktar eftirfarandi
á aukafundi sínum 7. des. 1985.
Afréttarskrá er eigi til fyrir sýsluna og verður ekki samin, enda verður talið að afréttir séu eigi til í
Austur-Skaftafellssýslu í hefðbundnum og venjulegum skilningi. 2
Í Göngum og réttum segir svo: „Engin almenningsafrétt er í sýslunni. Allt fjalllendi heyrir vissum
jörðum til, utan þess að hjáleigur eiga óskipt fjalllendi með aðaljörðum.“ 3
Eins og lög kveða á um eru í gildi fjallskilareglugerðir í sýslunni. Elsta fjallskilareglugerð fyrir
Austur-Skaftafellssýslu var samþykkt af sýslunefnd 1890. Þar segir í 1. gr.:
Að svo miklu leyti, sem heimaland er eigi nægilegt til beitar á sumrum, ber öllum, sem afrjett eiga eða
fengið geta hjá öðrum, að nota hann til uppreksturs fyrir fjallfje sitt. Hreppsnefndin sjer um, að þetta
1 Skjal nr. 4 (75). Undirstrikanir í frumriti.
2 Skjal nr. 4 (77), sbr. nr. 4 (74, 75 og 76).
3 Göngur og réttir. 1. b. Önnur prentun aukin og endurbætt. Bragi Sigurjónsson bjó til prentunar. Akureyri 1983. S. 35.
Enda þótt fullyrt sé að engir afréttaralmenningar séu í sýslunni, er í þessu sama riti rætt um „afréttarlönd“ Skaftafells í
Öræfum sem sögð eru víðlendust í Öræfum (sbr. s. 49).