SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

að jarðarinnar er fyrst getið. Í afsals- og veðmálabókum kemur fram að eftir gerð landamerkjabréfsins
hefur jörðin framselst með hefðbundnum hætti og verið veðsett. 1
6.9. Fjall
Áður hefur komið fram að Fjall er talið hafa verið landnámsbær Þórðar illuga Eyvindarsonar (sbr.
kafla 6.1.). Jörðin Fjall með 9 hundraða fjöru var orðin eign bændakirkjunnar að Hofi þegar máldagi
hennar var gerður 1387 (sbr. kafla 6.5.). Í Jarðabók Ísleifs Einarssonar 1709 er þessi klausa um
jörðina Fjall:
Fjall. Hofskirkjueign. Eyðijörð. Liggur í norðaustur 2 af Breiðármörk. Hefur fyrir 14 árum sést til túns
og tófta, en er nú allt komið í jökul. Öll eign jarðar er sagt lagst hafi til Hofskirkju í Öræfum, af hvörri
eign nú er ei eftir nema eitt fjall umgirt af jöklum, þó lítt brúkandi til lambagöngu á sumar. Item
Fjallsfit og Fjallsfjara. 3
Eftir að jörðin Fjall var að stórum hluta komin undir jökul virðast mörkin milli hennar og
Breiðármerkur hafa orðið óljós. Þannig er í þessari sömu heimild kirkjustaðnum Hofi eignað Fjall
og Fjallsfit í „Breiðármerkurlandi“, og einnig átti Hof rekafjöru „fyrir Breiðármerkurlandi, kölluð
Fjallsfjara“. 4 Enda þótt jörðin Fjall væri komin í eyði var hún enn nýtanleg. Í jarðamati 1804-1805
er hún talin önnur af tveimur eyðijörðum í þingsókninni „som kan benyttes“. Hin eyðijörðin var
Breiðármörk. Sumarbeit á jörðinni Fjalli var metin á 5 álnir (4-5% úr kýrverði). 5
Eins og fram kemur í kaflanum um jörðina Hof er í vísitasíubók prófastsins 1801 vikið að
ágreiningi milli sóknarprestsins (í Sandfelli) og ábúenda Hofs um hagbeit „i so kallada Fialls-
Lande“ sem presturinn vildi hagnýta sér fyrir nokkrar kindur á sumardag. Þessi ágreiningur kann
að hafa stafað af því að presturinn í Sandfelli hafði þá fengið kóngspartinn í Hofi til afnota. Einnig
minnist prófasturinn á óvissu um það hvort Fjallsfjara haldi sínum fyrri takmörkunum „vegna
nyuppsettra Fioru Marka er Ábuandenn a Svinafial[le] Thorsteinn Sigurdsson hefur lated þar
uppreysa“. 6
Í Jarðatali Johnsens frá 1847 er jörðin Fjall ekki nefnd að öðru leyti en því að vísað er til þess
sem segir um eyðijörðina í jarðamatinu 1804-1805. Hoffellsmenn ítrekuðu síðan rétt sinn til Fjalls
og annarra eigna og hlunninda með lögfestu sem undirrituð var að Hofi 7. apríl 1851 og upplesin
fyrir manntalsþingi 7. maí sama ár. Þar segir m.a.:
Enn fremur lögfestum við eptirskrifuð ítök sem Hofsjörðu eiga að fílgja; first einn fjórðapart af grasnít
í Ingólfshöfða; annað, eiðijörðin Fjall, sem liggur á Breiðamerkursandi austann Kvískerja land,
lögfestum við nefnda jörð með öllum nitjum til fjalls og fjöru, er fjarann talinn 9 [hundruð] firir
Fjallsfít, og loksins lögfestum við hálfa eiðijörðina Breiðumörk með tilheirandi fjöru veiðistöðum og
öllum landsnitjum, liggur jörð þessi firir austann Fjallsland, austur að Fellslandi í Suðursveit, vestann
Jökulsá á Breiðamerkursandi þar sem hún nú fellur úr Jökli. 7
Að öðru leyti skal hér vísað til kafla 6.5. um Hof og 6.10. um Breiðármörk.
1 Skjal nr. 4 (36). Byggðasaga Austur-Skaftafellssýslu 3, s. 12-14.
2 norðvestur stendur í einu handriti.
3 Jarðabók Árna og Páls 13, s. 434.
4 Jarðabók Árna og Páls 13, s. 435.
5 Skjal nr. 2 (44).
6 Skjal nr. 38.
7 Skjal nr. 2 (16).
65