SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

62
skogartopt hia biorghum oc j hrutafelli. nattrekstur busmala fra skarde a hvolä. 1
Kirkjan mun hafa verið lögð af eftir Öræfahlaupið 1362 því að í Vilkinsmáldaga um kirkjuna í
Stafafelli 1397 er þess getið að þangað hafi verið lögð, að skipun biskups, sex kúgildi og kúgildishross,
tvö hundruð ófríð (þ.e. annað fé en kvikfé) og tilgreindir kirkjugripir ásamt skrúða. 2 Hnappavellir
áttu skóg í Skaftafellsheiði samkvæmt skrá um ítök klaustursins í Kirkjubæ á Síðu 1528. 3
Hnappavellir eru skráðir sem bændaeign í jarðabók 1686 og taldir þá 23 hundruð og 80 álnir að
dýrleika en 12 hundruð árið 1697. 4 Í Jarðabók Ísleifs Einarssonar 1709 eru Hnappavellir einnig
sagðir 12 hundruð að dýrleika. Jörðinni fylgdi þá skógarítak til eldingar (eldiviðar) í Skaftafellsskógi
og er það í samræmi við fyrrnefnda ítakaskrá Kirkjubæjarklausturs frá 1528. 5 Tvær hjáleigur
voru byggðar úr heimalandinu þegar Jarðabók Ísleifs var gerð: Hnappavallahjáleiga og Fagrahólsmýri
(Fagurhólsmýri) en dýrleiki þeirra beggja var óviss. Þær áttu báðar hlut í skógarítaki heimajarðarinnar.
6 Í Jarðatali Johnsens 1847 er dýrleikinn óbreyttur, 12 hundruð, og einungis Fagurhólsmýrar
getið af hjáleigunum. 7 Í Nýrri jarðabók 1861 er Fagurhólsmýri orðin að sérstakri jörð (sbr.
kafla 6.6. um Fagurhólsmýri) en við það minnkaði dýrleiki Hnappavalla ásamt hjáleigunni
(Hnappavallahjáleigu) niður í 8 ¾ hundruð að fornu mati en 19,9 eftir nýju mati. 8
Í gerðabók jarðamatsnefndar 1849 segir um jörðina:
Hnappavellir með Hnappavallahjáleigu bændaeign. Túnið er gott, fóðrar 5 kýr, eingiar víðlendar og
vatnasamar, en heyfall að mestu leiti slæmt, hagar eru víðlendir eptir því sem hér er í sveit. Jörðin álítst
að géta framleytt 7 kúm og 160 fiár. Fiara fylgir jörðin‹ni› heldur rekasæl. Hagar eru undirorpnir
vatna- og sandágangi og jörðin örðug, nema fiaran. 9
Á manntalsþingi að Hofi 14. maí 1891 var upp lesinn samningur sem gerður var 15. júlí 1850:
Hnappavellir hafi tún og engjar eptir sömu ummerkjum, sem haldin hafa verið og um Fagurhólsmýri.
Hnappavöllum tilheyri beitiland allt austur frá Mýrardölum og svo nefndum Salthöfða-aur, ásamt
Sandskarðsveitu, en Fagurhólsmýri tilheyri beitiland allt frá nefndum ummerkjum að Gljúfursá. Þar
að auk eigi Fagurhólsmýrar ábúandi heimilt að reka 50u fjár og 2 trippi til sumargaungu í Kvíármýri. 10
Landamerkjabréf Hnappavalla var undirritað 3. maí 1890 og lesið á manntalsþingi að Hofi 14.
maí 1891:
Landamerki milli Tvískerja og Hnappavalla er í mitt sundið milli Kambsmýrar og Kvíármýrar og beint
til sjáfar. En á milli Hnappavalla og Fagurhólsmýrar eru landamörk, frá upptökum Yrpugils að ofan
og fram úr Yrpugili og fram af miðjum Salthöfða, þó skal allur grashöfðinn fylgja Fagurhólsmýri.
Aðalmörk á milli Hnappavalla og Fagurhólsmýrar engja eru: Frá Salthöfðanefi eptir ál, sem rennur
austur framan undir höfðanum og í vörðu, sem er í hólma ofan og austan við Mýrarlandið og svo fram
í leirur. Fagurhólsmýri á ítak á Kvíármýri fyrir 50 fjár (og) 3 hross.
11 Íslenskt fornbréfasafn 2, s. 773-774.
12 Íslenskt fornbréfasafn 4, s. 202.
13 Íslenskt fornbréfasafn 9, s. 471.
14 Björn Lárusson 1967, s. 333.
15 Jarðabók Árna og Páls 13, s. 434.
16 Jarðabók Árna og Páls 13, s. 435.
17 Jarðatal 1847, s. 5.
18 Ný jarðabók 1861, s. 5.
19 Skjal nr. 2 (35).
10 Skjal nr. 2 (11).