SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

60
býli. Á Hofstorfunni eru nú þessi býli: Hof I (Austurbær), Hof I (Austurhús), Hof II (Lækjarhús),
Hof III (Vesturhús), Hof IV (Hofskot) og Litlahof. 1
Heimildir benda ekki til annars en að nokkuð samfelld búseta hafi verið á Hofi frá því að
jarðarinnar er fyrst getið. Í afsals- og veðmálabókum kemur fram að eftir gerð landamerkjabréfsins
hefur jörðin framselst með hefðbundnum hætti og verið veðsett. 2
6.6. Fagurhólsmýri
Fagurhólsmýri var upphaflega hjáleiga, byggð úr heimalandi Hnappavalla, eftir því sem fram
kemur í Jarðabók Ísleifs Einarssonar 1709. Dýrleiki hjáleigunnar er þar sagður óviss en landskuldin
var 80 álnir. Það gæti bent til að hún hafi verið rúmlega 13 hundruð að dýrleika. 3 Um eldri heimildir
er ekki vitað. 4
Árið 1811 seldi Sigurður Þorsteinsson á Svínafelli Jóni Árnasyni hreppstjóra 6 hundruð og 60
álnir í Hnappavöllum en það reiknaðist hluti hjáleigunnar Fagurhólsmýrar í jörðinni. Svo virðist
sem Fagurhólsmýri hafi við þetta orðið sjálfstæð jörð. Í Jarðatali Johnsens 1847 er hún þó enn
nefnd hjáleiga án þess að tilgreina dýrleikann en í Nýrri jarðabók 1861 er Fagurhólsmýri skráð sem
sérstök jörð, 3 ¼ hundrað að gömlu mati en 8,9 hundruð samkvæmt nýju jarðamati. 5 Í gerðabók
jarðamatsnefndar 1849 er þessi lýsing á jörðinni:
Túnið er heldur stórt, en þýft, fóðrar 2 kýr, eingiar eru eptir jarðar megni nógar, en votlendar miög og
heyfall slæmt, hagar saman vid Hnappvellinga óskiptir, en jörð þessi hefir verið hiáleiga frá
Hnappavöllum og 30 ál‹num› meira enn ¼ partur úr allri jörðinni. Fjara fylgir jörð þessari að þessari
tiltölu sameiginleg med Hnappvellingum. Jörðin álítst að géta framfleytt 3 kúm og 80 fiár og er örðug
vegna heysk‹ap›arins. 6
Í gerðabók yfirjarðamatsnefndar 1849 er þess sérstaklega getið að Fagurhólsmýri eigi „leiguliðagagn
af „Salthöfðafjöru“.“ 7
Árið 1900 var hálf Fagurhólsmýri, 5 hundruð að dýrleika, seld á leigu, og var landamerkjum
jarðarinnar þá lýst með svofelldum hætti:
Landamerki jarðarinnar eru úr Gljúfurárkjafti í vörðu á Hamarenda, þaðan í þúfu í fastalandstagli í
Nýjalandi. Fjörumörk jarðarinnar eru að vestan: frá sjó í Mýrarmel beina leið í þúfuna á Fátækramannahól,
en að austan: frá sjó í Hvalbein á Hnappavallahólmum, er beri í þúfu á Gyltu. 8
Í byggingarbréfi frá 1915 er landamerkjalýsingin lítils háttar frábrugðin:
Landamerki jarðarinnar eru: Úr Gljúfursárkjafti í vörðu á Hamarenda, þaðan í næstu fit við Nýjalandstagl.
Fjörumörk jarðarinnar eru að vestan: frá sjó í Mýrarmel, beina leið í þúfuna á Fátækramannshól
en að austan frá sjó í hvalbein á Hnappavallahólmum, er beri í þúfu á Gyltu. 9
1 Hof III var selt bændunum á Hofi I, Hofi IV og Litlahofi árið 1966 (sbr. skjal nr. 9 (9)).
2 Skjöl nr. 4 (42-44). Byggðasaga Austur-Skaftafellssýslu 3, s. 32-39.
3 Jarðabók Árna og Páls 13, s. 435.
4 Í Byggðasögu Austur-Skaftafellssýslu 3 (s. 63) er fullyrt að Fagurhólsmýri muni að stofni til vera sama jörð og
Salthöfðafjaran sé kennd við. Sá bær hafi farið í eyði 1362, en Salthöfðafjöru sé getið í máldaga frá 1343.
5 Jarðatal 1847, s. 5. Ný jarðabók 1861, s. 5.
6 Skjal nr. 2 (35).
7 Skjal nr. 2 (36).
8 Skjal nr. 2 (33).
9 Skjal nr. 2 (34).