SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

56
um, fráteknum tveim hlutum Fuglbergs, sem eignaðir eru annar kirkjunni að Rauðalæk, þriðji kirkjunni
að Eyrarhorni, eftir bréfsins hljóðan. Síðan hefur Eyrarhornseign lögð verið til Hofs, en Rauðalækjar
til Sandfells, og hafa hvöru tveggju, bæði Hofs- og Sandfellsmenn, brúkað Fuglbergið, þó
ágreiningur hafi um verið. Rekafjara er vestan undir höfðanum, sögð níu hundruð faðmar að lengd,
kölluð Kóngsvík. Þessi fjara hefur fylgt Skaftafellssýslu, síðan fyrst menn til vita. 1
Hjáleiga, nefnd Litlahof, var á þeim tíma byggð úr heimalandi Hofs og var dýrleikinn sagður
óviss.
Í vísitasíubók prófasts 1801 er greint frá því að upp hafi komið ágreiningur milli sóknarprestsins
(í Sandfelli) og ábúenda Hofs um hagbeit „i so kallada Fialls-Lande er Prestur hefur effter Sandfellskirkiu
Maldaga viliad hagnyta ser fyrer einhvor[ar] faar Gield Kyndur a Sumardag“. 2 Þessi
ágreiningur kann að hafa stafað af því að presturinn í Sandfelli hafði þá fengið kóngspartinn í Hofi
til afnota. Einnig minnist prófasturinn á óvissu um það hvort Fjallsfjara haldi sínum fyrri takmörkunum
„vegna nyuppsettra Fioru Marka er Ábuandenn a Svinafial[le] Thorsteirn Sigurdsson hefur
lated þar uppreysa“. 3 Að öðru leyti var kirkjan sögð halda eignum sínum og ítökum óátöldum. Í
gerðabók jarðamatsnefndar 1849 er jörðinni eignaður upprekstur í Breiðamerkurfjalli og er það
óbreytt í gerðabók fasteignamatsnefndar 1916. 4
Heimildir um landamerki Hofsjarðar eru til frá ýmsum tímum. Áður hefur verið vitnað í máldaga
kirkjunnar frá 1387 og má ætla að hann hafi verið stofninn að þeirri landamerkjalýsingu sem
er í vísitasíubók Jóns biskups Árnasonar 1727:
Landamerke mille Hofs og Sandfells seigia nálæger Menn ad nu sieu halldenn þesse. Jnn ad Kotá, sem
fellur fyrer jnnann Kuabacka, og Siónhending upp i þad Gliufur vid nedann verdt Fialled, sem su sama
Á fellur úr, og upp i midt Rótafiall, á mótz vid Sandfellmenn. Ad austann verdu skal Hof eiga Land
ad Holsgile. Þetta er mestannpart samhlióda þeirra copie af Transscriptar Brefe Hofs K[ir]kiu
Maldaga, med eins Mans underskrifudu Nafne, enn Datum Transscriptar Brefsens er j greindre Copiu
1585. 5
Í vísitasíu Ólafs Gíslasonar 1748 er lýsingin tekin nær orðrétt upp en í lok hennar út á jaðar
hefur verið ritað: „NB Hóls Gile, Syslum[adur] Sigurdur Stephansson seiger þad ege ad vera
Gliufursá eda Gliufursárgil, annars verdu‹r› Hofsnes ecke i Hofslande, e[f] Holsgil á ad [vera]
Landamerke.“ 6
Á manntalsþingi 1745 var því lýst yfir að sá hluti Hofsjarðar sem konungur átti og presturinn
hélt „i tillag og launaforbetrun“ hafi orðið fyrir skemmdum af fjallskriðu og hlaupi. Á þessu sama
þingi óskaði sýslumaðurinn eftir því að nærverandi menn vitnuðu um það „hvört ad þeir vissu
nockur Landamerki á austur Sijdu Hofs, millumm þeirrar Jardar og Hnappavalla, utann Gliufurs
Aar Gliufur, Sionhending i Hamrarenda edur hvort Hofsnes stæde ej jnnann Hofs Takmarka. Huar
til Syslumadurenn fieck Suar, ad sannra umm Landamerke greindra Iarda i millumm vissu þeir ej.
So og ad Hofsnes være innann Hofstakmarka ad vijsu“. 7
Í skjali þessu og fyrrnefndri vísitasíu Ólafs Gíslasonar 1748 er minnst á Hofsnes. Í vísitasíunni
er Hofsnes sagt vera 6 hundruð að dýrleika og í heimalandi Hofs „effter ádur hjer innfærdum
1 Jarðabók Árna og Páls 13, s. 435-436.
2 Skjal nr. 2 (38).
3 Skjal nr. 2 (38).
4 Skjöl nr. 2 (35, 37).
5 Skjal nr. 2 (26).
6 Skjal nr. 2 (20).
7 Skjal nr. 2 (27).