SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

52
Hagar eru allir á Sléttlendi, og verdur Fénaður því allur ad gánga í Eíngiunum, því Fiall-Lendi er eí
nema svokallad Grænafiall og Kambar, ecki stærra Pláts enn svo, ad Lömb eru rekinn þángad eptir
fráfærur, enn tekinn aptur þadan á Tunaslætti. 1
Í brauðamatsskýrslu 1854 er Sandfelli eignað skógarhögg undir Rauðhellum en það var þá talið
lítils virði vegna rýrnunar og árlegur arður því ekki metinn meira en á 1 ríkisdal og 48 skildinga. Í
sömu skýrslu er arður af „afrétti“ í Breiðamerkurfjalli, „sem árlega geíngur miög mikid af sér vegna
jökuls“, metinn á 1 ríkisdal. 2 Árið 1867 segir um „afréttinn“ í brauðamatsskýrslu að hann hafi ekki
lengi verið brúkaður „sökum mótmæla Hofsábúenda“. 3
Elsta landamerkjalýsing jarðarinnar Sandfells er í vísitasíubók Brynjólfs biskups Sveinssonar
1641:
Kyrkian á Sandfelle á Heimaland allt med ollum Giædum, Langanes og Backa med öllum Giædum til
Vmmerkia sem halldinn eru og tilseiger Sra Þolleifur Magnusson. Ad jnnannverdu j Smior stein og
heim j Landavotnn og Sionhending j Fiallid og epter Máldaga B[re]fum ad austann j Lágeij og
Steinhillinga. 4
Því næst er lýst eignum kirkjunnar og virðist þar að mestu farið eftir fyrrnefndum máldaga Gísla
biskups Jónssonar. Í vísitasíubók Brynjólfs biskups er því þó haldið fram að kirkjan á Sandfelli eigi
allan Ingólfshöfða, og á eftir Lágey fyrir austan Götu er bætt við Litlu-Ey („annar er Lágeij fyrer
austan Götu, þridie hin litla Eij, fiorde Kellingar eij…“). Einnig er í vísitasíubókinni dregið fram
vitnisburðarbréf um að ábúandinn á Sandfelli hafi slegið og beitt án allrar ákæru land það sem
kallað var á Kotum, milli Hofs og Sandfells, austur að Steiney. Í öðru vitnisburðarbréfi var greint
frá því að Sandfellshólmi væri kallaður
vpp vndann Steina eij þ[ei]rre er j Almenningz vege, enn vt vndan Stein eij ligge Lágeij þar sem þær
fornu Seltoffter standa, sem Hofzm[enn] hafa sitt Sel nockur Ár haft huar þeir alldrej vissu fyrre
Selsátur frá Hofe og þessi iij Aurnefne bere saman vid Maldagann j Sandfelle og alldrej hafe þeir
annad heyrt, og alldrej þar Tuijmæle á leika. 5
Loks var vitnað í nafngreinda menn um að ekkert land hefði í manna minnum legið nær Eyrarhorni
en Lambhagi, upp undan Lambey sem Skeiðará aftók. Þessi lýsing í vísitasíubók Brynjólfs
biskups er skrifuð upp nær samhljóða í vísitasíubók Ólafs Gíslasonar 1748. 6
Í vísitasíubók Brynjólfs biskups frá 1654 eru settir fram nokkrir fyrirvarar um áðurnefnd landamerki:
Er Agreining vm Stadarins Landamerke ad innann millum Suynafells og hans huad langt Sandfell eige
inn yfer Hrakdælu og Tiörn þar fyrer ofann þuj ecke urdu fyrer Bijuysingar af Sra Þorleifi vm
Smiorstein ad riett Landamerke være. Tilsagt Sra Þorleife ad hallda þuj vnder K[yr]kiuna ad Sandfelle
1 Skjal nr. 2 (41).
2 Skjal nr. 2 (42).
3 Skjal nr. 2 (43).
4 Skjal nr. 2 (18). Úti á blaðjaðri er bætt við: „NB Adrer hallda ad hallded hafe uered agreiningarlaust fra Stadnum inn j
Hrakdæl og Fiöru þar fyrer ofann og suo hafde Sra Eyrikur Sueinson hallded og Sra Jon Olaffsson effter hann fyrer utann
allann Agrei‹ni›ng millum Sandfells og Suynafells og ei heirdu Menn Þrætu fyrr enn Sra Þorleifur kom til, og er þetta
athugande.“
5 Skjal nr. 2 (18).
6 Skjal nr. 2 (21).