SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

48
Skeiðarársandi, að dregin sé lína úr neðsta Súlutindi í punkt undan núverandi Rauðabergsósi er afmarkist
af breiddargráðu 63°46´ og lengdargráðu 17°23´. Verði landauki á sandinum vegna jökulhlaupa
eða annars, skal línan framlengd sem því nemur.
Fjörumörk skulu óbreytt standa svo sem þau hafa verið. 1
Sáttatillaga sýslumanns var send málsaðilum, þ. á m. eiganda Núpsstaðar, og frestur gefinn til
athugasemda. Að þeim fresti loknum ritaði sýslumaður aðilum bréf, dags. 10. desember 1996, þar
sem m.a. kemur fram að ekki hafi borist athugasemdir frá eiganda Núpsstaðar og „verður að skilja
þögn hans þannig að hann setji sig ekki á móti tillögunni“. Jafnframt kemur fram að niðurstaða
málsins sé sú að tillaga sýslumanns skuli „gilda sem landamerki, þar til dómur fellur um annað, eða
aðilar ákveða sjálfir önnur mörk sín á milli.“ 2
Ekki varð sátt um þessa niðurstöðu, og lýstu m.a. eigendur og ábúendur jarðanna Rauðabergs,
Kálfafells I og II, Kálfafellskots og Maríubakka, allar í Fljótshverfi í Skaftárhreppi, sig andvíga
henni í bréfi, dags. 4. desember 1996. 3
6.3. Svínafell
Svínafell í Öræfum er sögufrægur staður. Talið er að Þórður Freysgoði hafi fyrstur manna búið þar
á staðnum. Sonur hans var Flosi, ein helsta sögupersóna Njálu. Í Svínafelli ólst einnig upp Árni
Þorláksson, síðar biskup, sem mun kunnastur fyrir hlutdeild sína í svonefndum staðamálum á 13.
öld.
Í Oddaverja þætti er greint frá því að Þorlákur biskup Þórhallsson hafi vígt kirkju í Svínafelli
1179 og varð hún þá þegar staður, þ.e. sjálfstæð kirkjueign undir forræði biskups. 4 Í kirknaskrá Páls
biskups Jónssonar frá um 1200 kemur einnig fram að kirkja var á þeim tíma í Svínafelli. 5 Hún hefur
trúlega verið af lögð eigi síðar en í byrjun 14. aldar því að samkvæmt máldaga sem talinn er frá
1343 átti kirkjan að Hofi þá hálft Svínafell. 6 Ekki er heldur að finna neinn máldaga um kirkju á
Svínafelli í máldagasafni Vilkins biskups frá 1397. Hinn helming Svínafells eignaðist kirkjan að
Hofi 1482 í makaskiptum fyrir hálft Skaptafell. 7 Svínafell komst síðar í einkaeigu og árið 1546
greina heimildir frá því að Þorleifur Pálsson lögmaður hafi selt Birni Þorleifssyni Svínafell ásamt
fleiri jörðum. 8
Svínafell var talið 23 hundruð og 80 álnir í jarðabók 1686 en 12 hundruð árið 1697. 9 Í Jarðabók
Ísleifs Einarssonar frá 1709 er dýrleiki jarðarinnar kominn niður í 8 hundruð. 10 Í Jarðatali Johnsens
1847 er dýrleikinn óbreyttur, 8 hundruð, en í Nýrri jarðabók 1861 er Svínafell metið á 16,2 hundruð. 11
Í lýsingu Sandfells- og Hofssókna kemst séra Páll M. Thorarensen, prestur í Sandfelli, svo að
orði árið 1839 að afréttir séu þar engir „nema Hofsmenn reka geldfé, mest 50 fjár, í Breiðamerkur-
11 Skjal nr. 15 (11).
12 Skjal nr. 4 (79).
13 Skjal nr. 16 (12).
14 Magnús Stefánsson, 2000: Staðir og staðamál. Studier i islandske egenkirkelige og beneficialrettslige forhold i middelalderen
I. Bergen. S. 64-65.
15 Íslenskt fornbréfasafn 12, s. 5.
16 Íslenskt fornbréfasafn 2, s. 774.
17 Íslenskt fornbréfasafn 6, s. 443. Sbr. Íslenskt fornbréfasafn 7, s. 36 (máldagi 1491-1518).
18 Íslenskt fornbréfasafn. 11. b. Reykjavík 1915-1925. S. 482-483. Sbr. Jarðabréf frá 16. og 17. öld. Útdrættir. Reykjavík
1993. S. 1.
19 Björn Lárusson 1967, s. 333.
10 Jarðabók Árna og Páls 13, s. 437.
11 Jarðatal 1847, s. 6. Ný jarðabók 1861, s. 6. Sbr. skjal nr. 2 (35): Gerðabók yfirjarðamatsnefndar 1849. Þar er lagt til að
dýrleiki jarðarinnar sé hækkaður í 20 hundruð m.a. vegna veðursældar.