SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

Frá hinum fasta punkti B á uppdrættinum, sem áður er nefndur ofan þjóðvegarins, liggja mörkin beina
sjónhending til suð-vesturs að punkti C, þar sem hin beina lína sker landamerki Skaftafells og Núpsstaðar
milli Sigurðarfitjarála og Sandgígjukvíslar. Að öðru leyti takmarkast land þeirra að vestan af
þinglýstum landamerkjum Núpsstaðar og Skaftafells, sunnan hins síðastnefnda skurðpunktar. Að
sunnan af sjó, að austan af þinglýstum mörkum Svínafells og Skaftafells að fyrrnefndum skurðpunkti
A austur af suðurenda Hafrafells. 1
Árið 1978 seldu þeir bræður, Jón og Ragnar Stefánssynir, Náttúruverndarráði landspildu úr
eignarlandi sínu í Skaftafelli í grennd við þjónustumiðstöð Náttúruverndarráðs. 2
Heimildir benda ekki til annars en að búseta hafi verið nokkuð samfelld í Skaftafelli frá því að
jarðarinnar er fyrst getið í heimildum. Í afsals- og veðmálabókum kemur fram að eftir gerð landamerkjabréfsins
og þar til hluti jarðarinnar var seldur Náttúruverndarráði ríkisins var hún framseld
með hefðbundnum hætti og veðsett. 3
Nú skal vikið að ágreiningi sem verið hefur um landamerki milli Núpsstaðar og Skaftafells. Í
júní 1978 fóru landeigandi Núpsstaðar, ábúandi Skaftafells, sýslumaður Austur-Skaftafellssýslu og
verkstjóri Vegagerðar ríkisins í Öræfum í vettvangsferð til að kanna mörk Austur- og Vestur-
Skaftafellssýslu. Austur-Skaftfellingar töldu að markalínan skyldi dregin „þar sem tveir hinir stóru
Súlutindar bera saman“ enda styddist það við gömul ummæli Skaftafellsbænda að mörkin lægju við
vesturenda á austustu Gígju, sandöldu skammt norðan af þjóðvegi. Ábúandi Núpsstaðar andmælti
þessu ekki beint en taldi að skoða bæri mörkin úr fjöru auk þess sem fleiri kennileiti kæmu til greina
en Súlutindarnir þrír. Var sýslusteinn síðan settur niður á mörkuðum stað með samþykki allra aðila
en með þeim fyrirvara að hann yrði fluttur ef fram kæmu rök sem leiddu til endurmats eða breytinga
á hinni mörkuðu línu. 4 Með bréfi dómsmálaráðherra 15. nóvember 1995 var sýslumanninum í
Vík falið að leita sátta með aðilum og hélt hann fund um málið 20. desember sama ár. Þar vísaði
Eyjólfur Hannesson á Núpsstað til þess sem hann hefði heyrt sagt að landamerki Núpsstaðar ætti
að miða, horft frá sjó, við fjallgarðinn sjálfan en ekki tindana þrjá í fjallgarðinum. Einnig kvað hann
fjöru Núpsstaðar og fleiri jarða ná töluvert inn í austursýsluna. 5 Ragnar Stefánsson í Skaftafelli
hafði áður, í bréfi til Landmælinga Íslands 28. janúar 1993, rakið upphaf þessa ágreinings til mælinga
danskra kortagerðarmanna 1904 en þeir hefðu dregið landamerki Skaftafells og Núpsstaðar
fremst úr Súlutindum í fjörumörk Skaftafells og Núpsstaðar og þannig ruglað saman landamörkum
og fjörumörkum. 6 Í vettvangsferð deilenda 5. júní 1996 með sýslumanninum í Vík mun hafa orðið
ljóst að ágreiningurinn snerist í raun um það hvort miða ætti við neðsta Súlutind og þann næsta, þ.e.
miðtindinn (Núpsstaðarmenn) eða neðsta og efsta tindinn (Skaftfellingar). Munur þessara lína niður
við sjó var um 7,5 km. 7 Þá er að nefna þriðju línuna, sem mörkuð var með gerðardómi 25. nóvember
1969 um landamerki milli jarðarhluta Jóns og Ragnars Stefánssona í Skaftafelli, og virðist
dregin eftir austurveggjum Súlutinda og kemur milli hinna tveggja, þó nær línu Skaftafellsbænda. 8
Sýslumaðurinn í Vík setti fram svohljóðandi sáttatillögu um merki milli Núpsstaðar og Skaftafells,
dags. 22. október 1996, sbr. 3. mgr. 6. gr. laga um landamerki, nr. 41/1919:
Landamerki Skaftafells í Austur Skaftafellssýslu og Núpstaðar í Vestur Skaftafellssýslu séu þannig á
1 Skjal nr. 6 (11).
2 Skjal nr. 6 (13).
3 Skjöl nr. 4 (33-35). Byggðasaga Austur-Skaftafellssýslu 3, s. 45-49.
4 Skjöl nr. 16 (4) og 15 (18).
5 Skjal nr. 16 (14), sbr. 16 (4, 10, 12, 13).
6 Skjal nr. 15 (19), sbr. 15 (10, 11).
7 Skjal nr. 16 (14).
8 Skjöl nr. 15 (11) og 16 (7).
47