SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

156
landamerkjabréfi beri að miða við stöðu jökuljaðarsins við gildistöku þjóðlendulaga 1. júlí 1998,
sbr. 22. gr. þjóðll. Um nánari rökstuðning fyrir þessum niðurstöðum vísast til umfjöllunar um jökla
í kafla 9.3.
Eftir er þá að taka afstöðu til eignarréttarlegrar stöðu annarra hluta Vatnajökuls sem til meðferðar
eru í máli þessu, sbr. kafla 2.3., miðað við stöðu hans samkvæmt framangreindu. Kröfugerð
íslenska ríkisins felur í sér að umræddur hluti Vatnajökuls sé þjóðlenda, sbr. kafla 3.1.1. Aðrir hafa
ekki gert kröfu um eignarréttindi á þessu svæði. Málsmeðferð óbyggðanefndar einskorðast þó ekki
við kröfur aðila heldur ber nefndin sjálfstæða rannsóknarskyldu, sbr. 5. mgr. 10. gr. laga nr.
58/1998. Jafnframt er þá eftir að gera grein fyrir afstöðu óbyggðanefndar til eignarréttarlegrar stöðu
annars lands sem til meðferðar er í máli þessu en kröfugerð íslenska ríkisins tekur ekki til.
Af hálfu íslenska ríkisins er því haldið fram að glöggt komi fram í heimildum um landnám í
Öræfum, að hálendi, fjöll, öræfi og jöklar hafi ekki verið numin til eignar. Hæstiréttur hafi gert
ríkari sönnunarkröfur um beinan eignarrétt að slíku landi en öðru landi á mörkum byggðar. Jöklar
hafi aldrei talist til eiginlegra almenninga þar sem þeir hafi ekki verið ekki nytjaland. Jöklarnir hafi
hins vegar flokkast með öræfum og verið einskismanns land en eftir lögtöku þjóðlendulaga verði
að gera kröfu til þess að þeir teljist þjóðlenda.
Vísindamenn hafa slegið því föstu að Vatnajökull sé stærri nú en á landnámstíma, sbr. kafla 5.4.
Þá hefur óbyggðanefnd komist að þeirri niðurstöðu að fremur séu líkur til að land í Öræfum hafi
verið numið frá sjávarmáli að þáverandi jökulbrún, a.m.k. að langstærstum hluta, sbr. kafla 10.2.
Ætla má því að jökull hafi gengið yfir land sem numið var í öndverðu. Lega jökuls á landnámstíma
verður hins vegar ekki ákvörðuð með nokkurri vissu og því ekki unnt að afmarka þau eignarréttindi
sem þar kann að hafa verið stofnað til. Staðhættir og sönnunarstaða leiða því til sambærilegrar
niðurstöðu og ef eignarréttur hefði verið gefinn eftir, sbr. kafla 9.3.
Ekkert bendir til þess að á umræddum hluta Vatnajökuls hafi á síðari tíma stofnast til beins eða
óbeins eignarréttar fyrir löggerninga, hefð eða með öðrum hætti.
Það er því niðurstaða óbyggðanefndar að landsvæði þetta innan jaðars Vatnajökuls, svo sem það
er afmarkað hér á eftir, teljist þjóðlenda í skilningi 1. gr., sbr. einnig a-lið 7. gr. laga nr. 58/1998:
Dregin er lína frá þeim stað þar sem lína á milli punkta 2 og 3 sker jökuljaðar og þaðan í punkta 3, 8
og 4 í kröfugerð eiganda Núpsstaðar, þ.e. á milli sunnanverðs jaðars Skeiðarárjökuls og vestanverðs
jaðars Skeiðarárjökuls, vestur af punkti í 694 metra hæð yfir sjávarmáli fremst á Súlnatindum (punktur
4 í sömu kröfugerð). Þaðan er dregin lína meðfram jökuljaðrinum, í Grænafjall austanvert, Svíahnúk
eystri og þaðan í stefnu á miðja Breiðubungu. Þá er dregin lína frá Kaplaklifi í Mávabyggðum
(punktur 2 í kröfugerð vegna Fells í máli nr. 2/2001 hjá óbyggðanefnd, Suðursveit) og síðan áfram í
norður, hornrétt á framangreinda línu á Vatnajökli, milli Svíahnúks og Breiðubungu. Þar sem þessar
tvær línur skerast er hornmark. Úr hornmarkinu er framangreindri línu í Kaplaklif fylgt þangað (punktur
2 í máli 2/2001) og þaðan haldið áfram að jaðri Breiðamerkurjökuls, í stefnu á punkt 29 (sbr. punkt
1 í máli 2/2001). Frá framangreindum punkti við jaðar Breiðármerkurjökuls er jaðri Vatnajökuls fylgt,
að teknu tilliti til úrlausna óbyggðanefndar um eignarréttarlega stöðu austurhluta Fjallsjökuls og vesturhluta
Breiðamerkurjökuls (sjá kafla 10.10), Ærfjalls (sjá kafla 10.9), Rauðakambs (sjá kafla 10.4.)
og fremsta hluta Svínafellsjökuls (sjá kafla 10.3), þar til kemur að framangreindum skurðarpunkti við
jaðar Skeiðarárjökuls. Að því leyti sem fylgt er jökuljaðri er miðað við stöðu jökuls eins og hann var
við gildistöku þjóðlendulaga 1. júlí 1998, sbr. 22. gr. þjóðll.
Loks telur óbyggðanefnd ekkert benda til þess að utan kröfusvæðis íslenska ríkisins í Öræfum
sé að finna landsvæði sem þarfnist frekari rannsóknar, sbr. kafla 4.2. um rannsóknarskyldu
óbyggðanefndar. Í því sambandi skal tekið fram að í köflum 10.3.-10.11. er fjallað um viðkomandi
jarðir í heild sinni en ekki einungis þann hluta þeirra sem kröfugerð ríkisins tekur til. Þá eru engar