SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

Innan þeirra marka sem tilgreind eru 1922 svo sem þeim er nánar lýst hér framar og að því
marki sem land hefur komið undan jökli síðan hafa eigendur Kvískerja farið með umráð og hagnýtingu
Breiðármerkur á sama hátt og gildir um eignarland almennt. Svo sem að framan greinir er
hugsanlegt að samningur Hofs- og Fellsmanna 1854 hafi ekki falið það í sér að sameina hluta
Breiðármerkur við Fell og að eigendur Fells á síðari tíma geti leitt rétt frá Hofsmönnum, Gísla
Halldórssyni eða á annan hátt, sbr. þinglýstar yfirlýsingar þar að lútandi og kröfugerð í máli þessu.
Með hliðsjón af því sem að framan greinir um eignarréttindi Kvískerjamanna telst hins vegar nægjanlega
sýnt fram á tilvist beins eignarréttar til eyðijarðarinnar Breiðármerkur. Skiptir þá ekki máli
hvernig eignarhaldi og eignarhlutföllum kann að vera háttað að öðru leyti. Þess gerist því ekki þörf
að rannsaka frekar grundvöll fyrir eignartilkalli annarra enda er þá komið út fyrir hlutverk óbyggðanefndar,
sbr. 7. gr. þjóðll., nr. 58/1998. Engar heimildir eru um að land innan marka Breiðármerkur
hafi mismunandi eignarréttarlega stöðu og verða staðhættir, gróðurfar eða nýtingarmöguleikar ekki
taldir hafa úrslitaáhrif í því sambandi.
Sá jökuljaðar, sem blasað hefur við þegar merkjum var lýst í jökul 1922, hefur gengið til baka.
Land, sem þá var hulið jökli, er því jökullaust nú. Þetta á m.a. við um svæðið framan við Breiðamerkurfjall
sem umkringt var jökli frá því um 1700 og til 1946. Sá jökuljaðar, sem líkur eru á að
landnám hafi miðast við, hefur hins vegar síðar gengið mjög fram. Land, sem nú er hulið jökli,
hefur því verið jökullaust á þeim tíma. Þetta á m.a. við um svæðið austan við Kárahrygg. Engin leið
er að ákvarða með nokkurri vissu hvaða landsvæði hafa horfið undir jökul frá landnámi. Þá hefur
óbyggðanefnd komist að þeirri niðurstöðu, sbr. kafla 9.3., að þegar merki jarðar eru miðuð við jaðar
jökuls og þeim því ekki lýst nema að takmörkuðu leyti í landamerkjabréfi beri að miða við stöðu
jökuljaðarsins við gildistöku þjóðlendulaga 1. júlí 1998, sbr. 22. gr. þjóðll. Um réttarstöðu þess
jökulsvæðis ofan Breiðármerkur, sem til meðferðar er í máli þessu, vísast til kafla 10.12.
Af hálfu íslenska ríkisins hefur ekki verið sýnt fram á að land innan tilgreindra landamerkja
eyðijarðarinnar Breiðármerkur sé þjóðlenda. Rannsókn óbyggðanefndar leiðir einnig til þeirrar
niðurstöðu að þar sé um eignarland að ræða, sbr. einnig umfjöllun í kafla 9.6., án þess þó að tekin
sé afstaða til þess hver fari með þau eignarréttindi eða hver séu mörk milli eignarlanda, sbr. 7. gr.
laga nr. 58/1998.
Það er því niðurstaða óbyggðanefndar að land eyðijarðarinnar Breiðármerkur, svo sem því er að
framan lýst, að jökuljaðri eins og hann var við gildistöku þjóðlendulaga 1. júlí 1998, teljist ekki til
þjóðlendu í skilningi 1. gr., sbr. einnig a-lið 7. gr., laga nr. 58/1998.
10.12. Vatnajökull og önnur landsvæði í Öræfum
Kröfugerð eigenda jarðanna Skaftafells II, Svínafells, Kvískerja og Fjalls tekur til hluta af því
svæði á Vatnajökli sem til meðferðar er í máli þessu. Kröfum um beinan eignarrétt inn fyrir jökulrönd
er hafnað í öllum tilvikum, sjá nánar í köflum 10.3., 10.4., 10.9. og 10.10.
Um afmörkun þess landsvæði, sem til meðferðar er í máli þessu, vísast til kafla 2.3. Jafnframt
ber að vísa til kafla 10.3. þar sem komist er að þeirri niðurstöðu að skilja beri landsvæði það á
Skeiðarársandi og Skeiðarárjökli, sem ágreiningur eigenda Núpsstaðar og Skaftafells stendur um,
frá því máli sem hér er til úrlausnar og fjalla um það í sama máli og jörðin Núpsstaður í Vestur-
Skaftafellssýslu. Sama máli gegnir um landskika þann syðst og vestast á Skeiðarársandi sem undanskilinn
er í kröfugerð eiganda Núpsstaðar.
Þá hefur verið hafnað þeirri almennu kröfu jarðeigenda að merki jarðar gagnvart jökli skuli
miðuð við jökuljaðarinn eins og hann er á hverjum tíma. Grundvallast sú niðurstaða á því að löggjafinn
hafi ekki álitið að jökulrönd væri í eðli sínu afmörkun á eignarlandi og þjóðlendu. Breytingar
á stöðu jökuls ættu því ekki að hafa í för með sér að eignarland breyttist í þjóðlendu og öfugt.
Um eignarréttarlega stöðu þess lands, sem hulið er jökli, fer þannig eftir sömu reglum og um önnur
landsvæði. Jafnframt hefur óbyggðanefnd komist að þeirri niðurstöðu, sbr. kafla 10.3.-10.11., að
þegar merki jarðar eru miðuð við jaðar jökuls og þeim því ekki lýst nema að takmörkuðu leyti í
155