SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

152
en ekki fjallað sérstaklega um réttindi til fjörunnar eða austurmerki hennar. Notkun hugtaksins
„initjar“ bendir þó fremur til þess að fjaran hafi verið talin tilheyra Felli. Eigendur og ábúendur
Hofs „njóti alls“ vestan megin við Breiðá og framangreindrar stefnulínu, „Fjalls og fjöru á milli“
og svo langt vestur sem „treysti sér land að helga“.
Hér ber þess að geta að Breiðá rann 6-7 km vestan við Jökulsá, áður en hún braut sér leið í
Fjallsá 1954 og færðist þannig vestar eins og nú er. Óljóst er hvar Jökulsá hefur runnið að fornu en
um 1900 er hún á svipuðum slóðum og nú er enda þótt Jökulsárlón hafi stækkað.
Merkjum Fjalls og Breiðármerkur er ekki lýst fyrr en í umfjöllun um Fjall í landamerkjabréfi
Hofs, dags. 15. júlí 1922 og þingl. samdægurs. Landamerkjum og fjörumörkum er þar lýst með
eftirfarandi hætti: „Hærri þúfan á Máfabyggðum skal bera austan í Múlahöfuðið sem er fremst austan
á Breiðamerkurfjalli ...“ Múlahöfuðið liggur við jaðar Breiðamerkurjökuls. Samkvæmt þessu
eru Fjallsfit og Breiðármerkurfjall Fjallsmegin við merkin. Bréf Hofs er áritað af Ara Hálfdánarsyni
vegna merkja „Fjallslands og Breiðármerkurlands“. Ekki kemur fram í hvaða umboði Ari Hálfdánarson
áritar bréfið að þessu leyti en hann var hreppstjóri Hofshrepps og ábúandi á Fagurhólsmýri.
Jafnframt mun hann hafa verið meðal eigenda Kvískerja og skrifar upp á þetta sama bréf vegna
fjöru- og landamerkja Kvískerja og Fjallslands sem slíkur ásamt tveimur meðeigendum sínum. Í
„landamerkjaskrá milli Fells í Borgarhafnarhreppi og Breiðumerkur í Hofshreppi“, dags. 13. maí
1922 og þingl. 13. og 15. júlí sama ár, er engin lýsing á mörkum Breiðármerkur við Fjall. Bréfið er
þó áritað af framangreindum Ara Hálfdánarsyni, í embættisnafni sem hreppstjóra Hofshrepps.
Merkjum Breiðármerkur og Fells er lýst í „landamerkjaskrá milli Fells í Borgarhafnarhreppi og
Breiðumerkur í Hofshreppi“, dags. 13. maí 1922 og þingl. 13. og 15. júlí sama ár. Þar er land- og
fjörumörkum lýst þannig að vörðu á graskolli á fjörunni, vestanhalt við hornið á Nýgræðunum, eigi
að bera austast í Hálfdánaröldu uppi undir jökli og í Kaplaklif í Máfabyggðum og sé það allt bein
lína. Þetta eru einnig sögð mörk milli Borgarhafnarhrepps og Hofshrepps og það eru hreppstjórar
þeirra sem árita skrána, Ari Hálfdánarson og Stefán Jónsson, í embættisnafni. Ekki er ritað undir
skrána í nafni Breiðármerkur eða Fells. Þessi merki virðast á svipuðum slóðum og farvegur Breiðár
fram til 1954.
Í landamerkjaskrá fyrir Fellslandi, dags. 1. maí 1922 og þingl. 13. júlí 1922, er „Landa- og
fjörumörkum að vestan milli Borgarhafnarhrepps og Hofshrepps“ lýst með sama hætti og sé það
„bein lína á milli Fells og Breiðumerkurlanda og fjörumörk“. Undir það bréf rita Þorsteinn Arason,
eigandi að 7/12 hluta Reynivalla og Sigurður Sigurðarson, báðir ábúendur á Reynivöllum sem eru
næsta jörð við Fell til austurs og að auki Gísli og Jón Bjarnasynir, að líkindum eigendur Uppsala
og Fells. Samkvæmt framangreindu er ekki að sjá að ritað sé undir skrána í nafni Breiðármerkur.
Jafnframt verður ekki ráðið af bréfinu að land Breiðármerkur sé með einhverjum hætti talið
tilheyrandi Felli. Eldri lýsingar á vesturmörkum jarðarinnar Fells eru ekki fyrir hendi.
Samkvæmt framangreindu skipti Breiðá landi milli Breiðármerkur og Fells 1854, hvernig sem
því var farið áður. Fjörumerkjum milli Fjallsfjöru og Breiðármerkurfjöru er sérstaklega lýst en þau
virðast á mjög svipuðum slóðum. Fjallsfjara skyldi þannig vera fyrir landi Breiðármerkur og
Breiðármerkurfjara fyrir landi Fells. Þessi merki verða þó deiluefni milli eigenda Hofs og Eyjólfs
Runólfssonar, eiganda Fells og Skálholtsrekans á Breiðamerkurfjöru að meira eða minna leyti, á
árunum 1915-1916. Eyjólfur hélt því fram að Breiðamerkurfjara næði að Hnappavallafjöru en því
mótmæltu Hofsmenn vegna Fjallsfjöru. Í sáttargerðinni 1854 er ekki fjallað um austurmerki Breiðármerkurfjöru,
gagnvart Fellsfjöru. Ýmis dæmi eru þess í Öræfum að fjörumörk fari ekki saman við
lýsingu landamerkja. Árið 1922 er aftur miðað við að Breiðá skipti löndum og fjörum milli Breiðármerkur
og Fells en gagnvart Fjalli er dregin lína á milli Mávabyggða og Múlahöfuðs. Breyting virðist
hins vegar gerð á fjörumörkum og nú er Breiðármerkurfjara fyrir landi Breiðármerkur en Fjallsfjara
og Fellsfjara sín hvorum megin við hana, fyrir löndum Fjalls og Fells.
Lýsing landamerkjabréfanna á norðurmörkum þarfnast nánari athugunar. Óbyggðanefnd telur