SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

150
merkurjökuls, svo sem það er afmarkað hér á eftir, liggi utan merkja eyðijarðarinnar Fjalls og teljist
til þjóðlendu í skilningi 1. gr., sbr. einnig a-lið 7. gr. laga nr. 58/1998:
Sá hluti Fjallsjökuls sem er austan við línu sem dregin er á milli punkta 24 og 25 í kröfugerð vegna
Fjalls og sá hluti Breiðamerkurjökuls sem er vestan við línu sem dregin er á milli punkta 27 og 28 í
sömu kröfugerð. Að því leyti sem fylgt er jökuljaðri er miðað við stöðu jökuls eins og hann var við
gildistöku þjóðlendulaga 1. júlí 1998, sbr. 22. gr. þjóðll.
Það er jafnframt niðurstaða óbyggðanefndar að land eyðijarðarinnar Fjalls, svo sem því er að
framan lýst, að jökuljaðri eins og hann var við gildistöku þjóðlendulaga 1. júlí 1998, teljist ekki til
þjóðlendu í skilningi 1. gr., sbr. einnig a-lið 7. gr., laga nr. 58/1998.
10.11. Breiðármörk
Hér verður fjallað um land innan merkja eyðijarðarinnar Breiðármerkur svo sem þau verða ráðin af
heimildum.
Að Breiðármörk liggja jarðirnar Fjall í Öræfum að suðvestan og Fell í Suðursveit að norðaustan.
Breiðamerkurjökull rís að norðvestan, Breiðárlón liggur við jökulsporðinn og Breiðamerkursandur
nær niður að sjávarmáli. Á neðanverðum sandinum er nokkur gróður, m.a. graslendið Nýgræður,
en efri hluti sandsins er ógróinn.
Líkur eru á að við landnám hafi Öræfajökull og skriðjöklar hans, sérstaklega Breiðamerkurjökull,
legið norðar en nú er, sbr. kafla 5.4. Talið er að skömmu eftir 1700 hafi Breiðamerkurjökull
og Fjallsjökull náð saman við Breiðamerkurfjall og fjallið því orðið umlukið jökli. Á tímabilinu
1890-1900 lá Breiðamerkurjökull sunnar en nokkru sinni fyrr, eftir að ísöld lauk. Breiðamerkurjökull
og Fjallsjökull munu ekki hafa skilist að fyrr en 1946. Ástæða er þannig til að ætla að land
á núverandi Breiðármerkursandi hafi horfið undir Breiðamerkurjökul uns ekkert var eftir annað en
Breiðamerkurfjall og mjó landræma á sandinum. Minnsta fjarlægð frá sjó til núverandi jökulrandar
er um 2 km.
Íslenska ríkið hefur dregið kröfulínu sína í Öræfum þaðan sem Kvískerjaland byrjar við ströndina,
þ.e. þar sem hæsta nef á Miðaftanstindi á Breiðamerkurfjalli ber í mitt skarðið efst á Eiðnaskarðstindi
í sama fjalli og norður að jökulrönd Fjallsjökuls. Kröfugerðin gerir ráð fyrir að land
austan við þessa línu og allt að endimörkum þess landsvæðis, sem til umfjöllunar er í þessu máli,
sé þjóðlenda.
Þinglýstir eigendur jarðanna Kvískerja og Fells, vegna Breiðármerkur, hafa hins vegar lýst
kröfu um beinan eignarrétt að þeim hluta þessa landsvæðis sem þeir telja að falli innan landamerkja
Breiðármerkur, samkvæmt landmerkjabréfum Hofs frá 15. júlí 1922, Breiðármerkur frá 13. maí
1922 og Fells frá 1. maí 1922, að jökulrönd eins og hún er á hverjum tíma. Kröfum íslenska ríkisins
er nánar lýst í kafla 3.1.1. og kröfum gagnaðila í kafla 3.10.
Af hálfu íslenska ríkisins, sbr. kafla 7, er því haldið fram að árið 1698 hafi jörðin verið orðin
óbrúkandi vegna ágangs jökuls og vatna og hún þá yfirgefin. Beini eignarétturinn, sem verið hafi
að landi jarðarinnar, hafi fallið niður með tímanum. Hvernig sem litið sé á heimildarskjöl séu lítil
líkindi til þess að einhver geti sannað beinan eignarrétt að jörðinni. Hver sem haldi fram beinum
eignarrétti beri sönnunarbyrðina fyrir því. Um sé að ræða lítt gróna mela, aur Breiðár og Breiðárlóns.
Engar heimildir séu til um landamerki jarðarinnar á meðan hún var jörð. Þær merkjalínur, sem
heimildir greini frá, hafi ákvarðað fjörumörk eingöngu. Engir meintir eigendur Fells eða Breiðármerkur
hafi verið kallaðir til þegar landamerkjaskrá var gerð 1922.
Af hálfu „þinglýstra eigenda Breiðármerkur“, sbr. kafla 8.3.-8.4., er því haldið fram að allt land
jarðanna innan þinglýstra landamerkja sé undirorpið beinum eignarrétti. Vísað er til afsals fyrir
jörðinni sem byggist á eldri heimildum s.s. máldögum og vísitasíum. Einnig sé vísað til þinglýsts