SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

134
Ekki eru heimildir um annað en að jörðin Sandfell hafi verið byggð til miðrar síðustu aldar og
nýtt eftir búskaparháttum og aðstæðum á hverjum tíma. Innan þeirra marka sem tilgreind eru í
landamerkjabréfi 1922 og að því marki sem land hefur komið undan jökli síðan, hefur eigandi jarðarinnar
farið með umráð hennar og hagnýtingu og ráðstafanir verið gerðar með löggerningum á
sama hátt og gildir um eignarland almennt. Fjalllendið upp við jökul og Skeiðarársandur hafa ekki
verið þar undanskilin enda þótt nýting þar hafi verið takmörkuð. Þá telur óbyggðanefnd að tilvist
fjöruítaks á sandinum styrki beinan eignarrétt þar, sbr. umfjöllun um fjörur og ítök í almennum
niðurstöðum óbyggðanefndar.
Ekki verður annað séð en að þetta eignarhald hafi verið án ágreinings eða athugasemda. Engar
heimildir eru um að land innan marka jarðarinnar hafi mismunandi eignarréttarlega stöðu og verða
staðhættir, gróðurfar eða nýtingarmöguleikar ekki taldir hafa úrslitaáhrif í því sambandi. Þá verður
fyrirkomulag smölunar ekki talið hafa eignarréttarlega þýðingu.
Sá jökuljaðar, sem fyrirsvarsmenn jarðarinnar Sandfells gætu hafa horft til þegar þeir lýstu
merkjum í jökul, síðast 1922, hefur gengið til baka. Land, sem þá var hulið jökli, er því jökullaust
nú. Sá jökuljaðar, sem líkur eru á að landnám hafi miðast við, hefur hins vegar síðar gengið fram.
Land, sem nú er hulið jökli, hefur því verið jökullaust á þeim tíma. Þetta kann m.a. að eiga við um
svæðið framan við Rauðakamb þar sem jöklar ná nú saman en engin leið er að ákvarða með
nokkurri vissu hvaða landsvæði hafa horfið undir jökul frá landnámi. Þá hefur óbyggðanefnd
komist að þeirri niðurstöðu, sbr. kafla 9.3., að þegar merki jarðar eru miðuð við jaðar jökuls og
þeim því ekki lýst nema að takmörkuðu leyti í landamerkjabréfi beri að miða við stöðu jökuljaðarsins
við gildistöku þjóðlendulaga 1. júlí 1998, sbr. 22. gr. þjóðll. Um réttarstöðu þess jökulsvæðis
ofan Sandfells sem til meðferðar er í máli þessu vísast til kafla 10.12.
Af hálfu íslenska ríkisins hefur ekki verið sýnt fram á að land innan tilgreindra landamerkja
jarðarinnar Sandfells sé þjóðlenda. Rannsókn óbyggðanefndar leiðir einnig til þeirrar niðurstöðu að
þar sé um eignarland að ræða, sbr. einnig umfjöllun í kafla 9.6., án þess þó að tekin sé afstaða til
þess hver fari með þau eignarréttindi eða hver séu mörk milli eignarlanda, sbr. 7. gr. laga nr.
58/1998.
Tekið skal fram að um eignarréttarlega stöðu landsvæðis á Rauðakambi, innan jaðars Vatnajökuls,
er fjallað í kafla 10.12. og vísast þangað.
Þá ber þess að geta að óbyggðanefnd hefur áður komist að þeirri niðurstöðu að fjármálaráðherra
sé ekki unnt að leggja til þjóðlendu land sem undirorpið er beinum eignarrétti íslenska ríkisins, sbr.
t.d. úrskurð í máli nr. 1/2000, kafla 11.5.
Það er því niðurstaða óbyggðanefndar að land jarðarinnar Sandfells, svo sem því er að framan
lýst, að jökuljaðri eins og hann var við gildistöku þjóðlendulaga 1. júlí 1998, teljist ekki til þjóðlendu
í skilningi 1. gr., sbr. einnig a-lið 7. gr., laga nr. 58/1998.
10.6. Hof
Hér verður fjallað um landsvæði það sem afmarkað er í landamerkjabréfi Hofs, dags. 15. júlí 1922
og þingl. samdægurs, sbr. einnig tvö landamerkjabréf Hofsness, hið fyrra dags. 2. maí 1890 og
þingl. 5. maí 1890, og hið síðara dags. 14. júlí 1922 og þingl. 15. júlí 1922. Við þá umfjöllun verður
ekki tekið tillit til síðari skiptingar lands innan þessara merkja en jörðin skiptist nú í Hof I, II, III,
IV og Litla-Hof.
Að Hofi liggur jörðin Sandfell að vestan en að austan Hofsnes og Fagurhólsmýri þar norðan við.
Jörðin Hofsnes var hluti Hofs þar til 1890 að gerð var fyrir hana sérstök landamerkjalýsing. Skörp
skil eru á milli undirlendis og fjalllendis fyrir landi Hofs svo sem víðast annars staðar í Öræfum.
Til suðurs kvíslast jökulárnar um hallalítinn Skeiðarársandinn, allt niður að sjávarmáli. Neðst á
sandinum, sunnan undir Hofi og Fagurhólsmýri, eru Leirur, víðáttumikið svæði undir vatni ofan við
fjörur. Að norðan er fjalllendi upp að Öræfajökli. Byggðin stendur undir Hofsfjalli (744 m) en vest-