SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

heldur verið sýnt fram á að eignarhefð hafi verið unnin á því. Rannsókn óbyggðanefndar leiðir
einnig til þeirrar niðurstöðu að Rauðikambur sé þjóðlenda.
Það er því niðurstaða óbyggðanefndar að land jarðarinnar Svínafells, svo sem því er að framan
lýst, að jökuljaðri eins og hann var við gildistöku þjóðlendulaga 1. júlí 1998, teljist ekki til þjóðlendu
í skilningi 1. gr., sbr. einnig a-lið 7. gr., laga nr. 58/1998.
Það er jafnframt niðurstaða óbyggðanefndar, sbr. einnig umfjöllun í kafla 9.3., að Rauðikambur,
svo sem hann er afmarkaður hér á eftir, teljist til þjóðlendu í skilningi 1. gr., sbr. einnig a-lið 7. gr.,
laga nr. 58/1998.
Landsvæði það á milli Virkisjökuls og Falljökuls sem kallast Rauðikambur, svo sem hann er afmarkaður
af jökli, og vestan við línu sem dregin er á milli punkta 8, 8a og í jökuljaðar.
10.5. Sandfell
Hér verður fjallað um landsvæði það sem afmarkað er í landamerkjabréfi Sandfells, dags. 15. júlí
1922 og þingl. 9. júlí 1923.
Að Sandfelli liggja jarðirnar Svínafell að vestan og Hof að austan. Skörp skil eru á milli
undirlendis og fjalllendis fyrir landi Svínafells svo sem víðast annars staðar í Öræfum. Til suðurs
kvíslast jökulárnar um hallalítinn Skeiðarársandinn, allt niður að sjávarmáli. Að norðan liggur
Vatnajökull, nánar tiltekið Öræfajökull ásamt skriðjöklum sínum Falljökli og Kotárjökli. Að vestanverðu,
handan við Falljökul, er fjallsrani sem heitir Rauðikambur en neðan við kambinn ná
Virkisjökull og Falljökull saman undir aurkápu. Að austanverðu, handan við Kotárjökul, er Rótarfjall
en Rótarfjallsjökull hinum megin við fjallið. Jöklarnir ná ekki saman fyrir framan Rótarfjall nú
en kunna að hafa gert það á fyrri tíð. Á milli Falljökuls og Kotárjökuls er nokkurt fjalllendi og
heiðarland. Nyrst og næst Falljökli er Grænafjall og sunnan þess er djúpt gljúfur, Grænafjallsgljúfur.
Ofan bæjarstæðisins er Sandfellsfjall en neðsti hluti þess heitir Sandfellsheiði. Fjarlægð frá
sjó og upp undir Sandfellsheiði er um 18 km.
Íslenska ríkið hefur dregið kröfulínu sína frá Öskuhnútu og neðst í Falljökul, þaðan yfir
Sandfellsheiði, neðst í Kotárjökul og loks í Goðafjall. Að auki er nokkru vestar dregin bein lína frá
upptökum Skeiðarár við Skeiðarárjökul og til sjávar. Samkvæmt þessari kröfugerð er þjóðlenda á
milli skriðjöklanna Falljökuls og Kotárjökuls, auk Rauðakambs vestan við Falljökul og Rótarfjalls
austan við Kotárjökul. Jafnframt er þá ráðgerð þjóðlenda á landskika syðst á vestanverðum
Skeiðarársandi. Jörðin Sandfell er í eigu ríkissjóðs og íslenska ríkið lýsir einnig kröfu um beinan
eignarrétt að þeim hluta Sandfells, samkvæmt landamerkjalýsingu, sem liggur sunnan við framangreinda
kröfulínu en um afréttarrétt jarðarinnar innan þjóðlendu að öðru leyti að jökulrönd. Kröfum
þessum er nánar lýst í köflum 3.1.1. og 3.1.3.
Af hálfu íslenska ríkisins, sbr. kafla 7, er á því byggt að ljóst sé af heimildum að Sandfell hafi
skipst í heimaland og annað land sem í flestum tilvikum sé réttur til lands á fjalli. Landamerkjabréfið
frá 1922 gangi miklu lengra til jökuls en eldri heimildir og því verði að mestu að víkja því
til hliðar.
Saga afmörkunar, ráðstafana að eignarrétti og nýtingar að Sandfelli er rakin í kafla 6.4. Þar
kemur fram að Sandfells er getið í heimildum allt frá 13. öld en sagnir um búsetu þar má rekja aftur
til 9. aldar. Af heimildum verður ráðið að um sjálfstæða jörð hefur verið að ræða, sbr. umfjöllun um
hugtakið jörð í almennum niðurstöðum óbyggðanefndar. Jafnframt eru fremur líkur til þess að
landsvæði það, sem hér er til umfjöllunar, sé innan upphaflegs landnáms í Austur-Skaftafellssýslu
og að numið hafi verið frá sjávarmáli að þáverandi jökulbrún, að minnsta kosti, sbr. kafla 10.2.
Til eru lýsingar frá ýmsum tímum á merkjum Sandfells í vestur og austur en norður- og suðurmörkum
er hvergi lýst sérstaklega. Fyrstu lýsinguna á vesturmörkum Sandfells er að finna í vísitasíu
Brynjólfs Sveinssonar frá 1641, þar sem miðað er við Smjörstein, Landavötn og Fjallið.
131