SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

lýst, að jökuljaðri eins og hann var við gildistöku þjóðlendulaga 1. júlí 1998, teljist ekki til þjóðlendu
í skilningi 1. gr., sbr. einnig a-lið 7. gr., laga nr. 58/1998. Ekki er tekin afstaða til þess landsvæðis
á Skeiðarársandi sem gerð hefur verið krafa til af hálfu bæði eigenda Núpsstaðar og Skaftafells.
Það er jafnframt niðurstaða óbyggðanefndar að landsvæði fremst á Svínafellsjökli, svo sem það
er afmarkað hér á eftir, teljist til þjóðlendu í skilningi 1. gr., sbr. einnig a-lið 7. gr. laga nr. 58/1998:
Sá hluti Svínafellsjökuls sem afmarkast af línu sem dregin er úr punkti 5 í punkt 6 og línu sem dregin
er úr punkti 6 um punkt 7 í punkt 8 í kröfugerð eigenda Skaftafells II. Að því leyti sem fylgt er jökuljaðri
er miðað við stöðu jökuls eins og hann var við gildistöku þjóðlendulaga 1. júlí 1998, sbr. 22. gr.
þjóðll.
10.4. Svínafell
Hér verður fjallað um landsvæði það sem afmarkað er í landamerkjabréfi Svínafells, dags. 2. maí
1890 og þingl. 5. maí sama ár, án tillits til síðari skiptingar lands innan þeirra merkja en jörðin
skiptist nú í Svínafell I-IV. Um kröfur íslenska ríkisins og eigenda Svínafells I-IV til Hrútsfjalls,
inn af Hafrafelli og vestan við Svínafellsjökul, er fjallað í kafla 10.3.
Að Svínafelli liggja jarðirnar Skaftafell að vestan og Sandfell að austan. Skörp skil eru á milli
undirlendis og fjalllendis fyrir landi Svínafells svo sem víðast annars staðar í Öræfum. Til suðurs
kvíslast jökulárnar um hallalítinn Skeiðarársandinn, allt niður að sjávarmáli. Að norðan liggur
Vatnajökull, nánar tiltekið Öræfajökull ásamt skriðjöklum sínum Svínafellsjökli og Virkisjökli. Inn
á milli skriðjöklanna rís fjalllendi og heiðarlönd. Upp og austur af bæjum er Svínafellsfjall. Fjarlægð
frá sjó og upp undir fjallið er um 22 km. Inn með fjallinu, að Virkisáraurum, er Hálsasker.
Handan við Svínafellsfjall er Hvannadalur, í 500-600 m hæð. Inn af dalnum, næst jökli eru Hvannadalskambur
(1210 m), Hvannadalshryggur með Dyrhamri (1911 m) og Skarðatindur (1081 m). Á
milli Virkisjökuls og Falljökuls er fjallsrani sem heitir Rauðikambur en neðan við kambinn ná jöklarnir
saman undir aurkápu.
Íslenska ríkið hefur dregið kröfulínu sína með fram sunnanverðum jaðri Svínafellsjökuls og þar
til kemur að þeim stað við jaðar jökulsins þar sem lína, dregin á milli Hafrafells og Öskuhnútu, sker
jökulinn. Frá þessum stað við jökuljaðarinn er dregin lína í Öskuhnútu og síðan neðst í Falljökul,
fyrir landi Sandfells. Samkvæmt þessari kröfugerð er þjóðlenda á norðausturhluta þess landsvæðis
sem liggur á milli skriðjöklanna Svínafellsjökuls og Virkisjökuls, auk Rauðakambs austan við
Virkisjökul. Að auki er í kröfugerð íslenska ríkisins dregin bein lína frá upptökum Skeiðarár við
Skeiðarárjökul og til sjávar. Samkvæmt þessar kröfugerð er þjóðlenda á landskika syðst á vestanverðum
Skeiðarársandi. Kröfum íslenska ríkisins er nánar lýst í kafla 3.1.1.
Á móti hafa eigendur Svínafellstorfu, þ.e. jarðanna Svínafells I-IV, lýst kröfu um beinan eignarrétt
yfir sömu landsvæðum, að jökulrönd eins og hún er á hverjum tíma að því er varðar hið fyrra
og til Rauðakambs að hluta. Kröfum þessum er nánar lýst í kafla 3.4.
Af hálfu íslenska ríkisins, sbr. kafla 7, er á því byggt að mörkum Svínafells til fjalla sé ekki lýst
í landamerkjabréfi jarðarinnar. Samkvæmt því orðalagi bréfsins að jörðinni „tilheyri“ Svínafellsfjall
og Hvanndalur, sé þetta hálendi ekki talið innan merkja jarðarinnar heldur tilheyrandi henni
eins og alltaf sé um afnotalönd. Enn fremur er vísað til staðhátta, gróðurfars og hæðar yfir sjó.
Þinglýstir eigendur Svínafellstorfu, sbr. kafla 8.3.-8.4., vísa til afsala núverandi eigenda sem aftur
byggi á eldri heimildum, þ. á m. afsölum, jarðabókum og fasteignamötum. Enn fremur er vísað
til atriða eins og landamerkjabréfs jarðarinnar, landnáms, hefðar, umráða og nýtingar, greiðslu lögboðinna
gjalda, athugasemdalausra þinglýsinga og fyrirkomulags smölunar. Þá er vísað til landamerkjabréfs
Sandfells vegna tilkalls til lands inn á Rauðakamb.
Saga afmörkunar, ráðstafana að eignarrétti og nýtingar að Svínafelli er rakin í kafla 6.3. Þar
127