SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

126
sé ekki unnt að leggja til þjóðlendu land sem undirorpið er beinum eignarrétti íslenska ríkisins, sbr.
t.d. úrskurð í máli nr. 1/2000, kafla 11.5.
Afmörkun óbyggðanefndar á svæði nr. 2 miðast við „vesturmörk jarðarinnar Skaftafells í Öræfum“,
sbr. m.a. auglýsingu nefndarinnar í Lögbirtingablaðinu 3. janúar 2001. Í því sambandi er
byggt á sáttatillögu sýslumannsins í Vík um merki milli Núpsstaðar og Skaftafells, dags. 22.
október 1996, sbr. 3. mgr. 6. gr. laga um landamerki, nr. 41/1919. Þrátt fyrir þetta er ljóst að eigandi
Núpsstaðar gerir í máli þessu ágreining um þau mörk sem þarna eru dregin. Óbyggðanefnd
hefur í máli þessu komist að þeirri niðurstöðu að land innan landamerkja jarðarinnar Skaftafells,
svo sem þeim hefur verið lýst hér að framan, sé eignarland. Ljóst er að eigendur Skaftafells og
Núpsstaðar greinir á um túlkun merkjalýsinga jarðanna, þ.e. nákvæm vesturmörk Skaftafells. Úrlausn
þess álitaefnis fellur einungis innan verksviðs óbyggðanefndar ef vesturmörk Skaftafells
liggja að einhverju leyti að þjóðlendu. Sé þar hins vegar um að ræða eignarland verður að útkljá
ágreininginn eftir öðrum leiðum. Vestur-Skaftafellssýsla, þ.m.t. Núpsstaður, hefur verið tekin til
meðferðar hjá óbyggðanefnd en þeirri málsmeðferð er ekki lokið. Óljóst er því hvort á þessu svæði
er um að ræða eignarland eða þjóðlendu.
Óbyggðanefnd telur því óhjákvæmilegt að landsvæði það á Skeiðarársandi og Skeiðarárjökli
sem ágreiningur eigenda Núpsstaðar og Skaftafells stendur um verði skilið frá því máli sem hér er
til úrlausnar og um það fjallað í sama máli og jörðin Núpsstaður í Vestur-Skaftafellssýslu. Eðlilegt
er að sama máli gegni um landskika þann syðst og vestast á Skeiðarársandi sem undanskilinn er í
kröfugerð eiganda Núpsstaðar. Kröfur eigenda Skaftafells II og Núpsstaðar til þessa umdeilda
landsvæðis koma því ekki til skoðunar í máli þessu. Austurmörk hins umdeilda landsvæðis og þar
með vesturmörk þess lands sem hér er til meðferðar eru svo sem hér segir: Dregin er lína á milli
punkta 4, 8, 3, 2 og 1, eins og þeim er lýst í kröfugerð eiganda Núpsstaðar, sbr. kafla 3.2. og merktir
inn á kort, sbr. fylgiskjal VI. Að öðru leyti, þ.e. ofan við framangreindan punkt nr. 4, er afmörkun
svæðisins óbreytt, sbr. kafla 2.3., en þá er komið inn á svæði sem til umfjöllunar er í kafla 10.12.
Verður þá tekin afstaða til kröfu eigenda Skaftafells II um beinan eignarrétt að hluta Svínafellsjökuls
sem samkvæmt framangreindu er ekki innan merkja samkvæmt landamerkjabréfi Skaftafells.
Óbyggðanefnd telur ekki hægt að útiloka að umræddur hluti Svínafellsjökuls sé innan upphaflegs
landnáms í Öræfum eða hafi á annan hátt orðið undirorpið beinum eignarrétti. Í því efni
brestur hins vegar sönnun, samhengi eignarréttar og sögu liggur ekki fyrir. Lýsingar á landamerkjum
Skaftafells og Svínafells í gerðardómi 1969 og reglugerð 1984 geta ekki gengið framar lýsingum
á sömu merkjum í landamerkjabréfum Skaftafells og Svínafells frá 1890. Ljóst er að gerðardómurinn
gat ekki tekið til annars en lands jarðarinnar Skaftafells enda hlutverk hans og valdsvið
einungis að skipta óskiptu sameignarlandi eigenda hennar. Ákvæði reglugerðarinnar mæla fyrir um
mörk þjóðgarðs í Skaftafelli en ekki Skaftafellsjarðarinnar, sbr. einnig bréf Náttúruverndarráðs,
dags. 2. nóvember 1987.
Jafnframt telur óbyggðanefnd að svo óljósar yfirlýsingar einstakra handhafa framkvæmdarvalds
hafi ekki stofnað til réttinda Skaftafellsbænda yfir hluta Svínafellsjökuls, sbr. þá meginreglu eignarréttar
að seljandi getur ekki framselt meira en hann á. Eins og notkun svæðisins hefur verið háttað
hefur ekki heldur verið sýnt fram á að eignarhefð hafi verið unnin á því.
Af hálfu eigenda Skaftafells II hefur ekki verið sýnt fram á að landsvæði það undir jökli, utan
landamerkja Skaftafells, sem af þeirra hálfu er gerð krafa um að talið verið til eignarlands jarðarinnar,
þ.e. fremsti hluti Svínafellsjökuls, sé eignarland, hvorki fyrir nám, hefð, löggerninga né með
öðrum hætti. Rannsókn óbyggðanefndar leiðir einnig til þeirrar niðurstöðu að framangreint svæði
sé þjóðlenda. Um réttarstöðu þess jökulsvæðis ofan Skaftafells að öðru leyti sem til meðferðar er í
máli þessu vísast til kafla 10.12.
Það er því niðurstaða óbyggðanefndar að land jarðarinnar Skaftafells, svo sem því er að framan