SKÐRSLA ÌBYGGžANEFNDAR - Óbyggðanefnd

anamál, yfirtöku byggðalína o.fl. Vísað er sérstaklega til 10. og 11. gr. samningsins og 3. og 4. tölul.
í fskj. 1 með samningnum. Á því svæði sem hér um ræði nefnist línan Prestbakkalína I og liggi á
milli aðveitustöðva við Prestbakka í Vestur-Skaftafellssýslu og Hóla í Austur-Skaftafellssýslu.
Auk beins eignarréttar að línum, staurum, undirstöðumannvirkjum og tengivirkjum háspennulínunnar
hafi Landsvirkjun óheftan rétt til að láta mannvirkið standa ótímabundið og að komast að
línunni til viðhalds og viðgerða hvenær sem er. Í því felist m.a. réttur til þess að leggja vegslóða
með fram línunni og að undirstöðumannvirkjum. Þá er minnt á ákvæði reglugerðar um raforkuvirki
sem setji skorður við ákveðnum framkvæmdum í næsta nágrenni við háspennulínur. Þess sé óskað
að háttvirt óbyggðanefnd gæti framangreindra réttinda Landsvirkjunar við uppkvaðningu úrskurðar
um mörk þjóðlendu í Austur-Skaftafellssýslu að því leyti sem háspennulínan liggi innan þjóðlendu,
sbr. ákvæði laga nr. 58/1998, um þjóðlendur og ákvörðun marka eignarlanda, þjóðlendna og afrétta,
sérstaklega 5. mgr. 10. gr. og ákvæði stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, sérstaklega 10. gr.
Til frekari stuðnings er vísað til lóðarleigusamnings Rafmagnsveitna ríkisins við Þorleif Hjaltason,
eiganda Hóla í Nesjahreppi, um lóð fyrir spennustöðvamannvirki í landi jarðarinnar, dags.
20.2.1981. Leiguupphæðin komi ekki fram en um eingreiðslu hafi verið að ræða. Hið leigða sé 2
ha. og leigutíminn 99 ár. Þá er vísað til lóðarleigusamnings milli annars vegar Rafmagnsveitna ríkisins
og Landsvirkjunar, sem leigutaka og hins vegar Þorleifs Hjaltasonar, eiganda Hóla, um leigu
á 3.600 fm lóð norðan við aðveitustöðina í landi Hóla. Leigugjald sé 8 kr. á fm á ári, tengt bv. miðað
við 1.5.1990. Samningurinn sé til 1 árs í senn, uppsegjanlegur fullum þremur mánuðum fyrir 1.5.
ár hvert. Loks er vísað til greinargerðar frá Rarik, dags. 19.12.1984, yfir uppgjör við bændur og
landeigendur við Suðurlínu á svæðinu frá Geirlandi og Prestbakka í Vestur-Skaftafellssýslu að Hólum
í Austur-Skaftafellssýslu. Til viðbótar þeim upplýsingum, sem þar komi fram, sé tekið fram að
uppgjör hafi einnig farið fram við eigendur jarðarinnar Fells í Borgarhafnarhreppi, Austur-Skaftafellssýslu.
9. VIÐAUKI VIÐ ALMENNAR NIÐURSTÖÐUR ÓBYGGÐANEFNDAR
9.1. Inngangur
Í úrskurðum óbyggðanefndar í málum nr. 1-7/2000 í Árnessýslu er gerð grein fyrir athugunum og
niðurstöðum óbyggðanefndar um nokkrar staðreyndir og lagaatriði sem almenna þýðingu geta haft
við úrlausn þeirra mála sem undir nefndina heyra. Þannig er gefið yfirlit um gróðurfar á Íslandi við
landnám og þær breytingar sem á því hafa orðið síðan. Einnig er fjallað um landnám, hefð og lög
sem stofnunarhætti eignarréttinda. Gerð er grein fyrir flokkun lands í jarðir, almenninga og afrétti
og eignarréttarlegri þýðingu þessara hugtaka. Í því sambandi er einnig litið til réttarreglna um fjallskil.
Þá er fjallað um efni og gildi þeirra heimilda sem helst fjalla um eignarréttindi fyrr á tímum.
Gerð er sérstök grein fyrir jarðamötum og jarðabókum, máldögum og vísitasíum, lögfestum,
jarðabréfum og landamerkjabréfum, afsals- og veðmálabókum. Um einstök atriði varðandi framangreint
er vísað í almennar niðurstöður óbyggðanefndar í málum nr. 1-7/2000 á svæði I sem lagðar
hafa verið fram sem fylgiskjal I í málum nr. 1-5/2001 á svæði II, Austur-Skaftafellssýslu.
Í Austur-Skaftafellssýslu koma til skoðunar nokkur ný álitaefni sem þýðingu kunna að hafa
víðar á landinu, þ.e. eignarhald á landi undir jöklum og mörk við jökul eða á, merki sjávarjarða til
hafsins og réttindi í fjöru og netlögum, m.a. rekaeign, og ítök til lands og sjávar. Verður fjallað um
athuganir og niðurstöður óbyggðanefndar í þeim efnum hér á eftir. Fyrst er þó ástæða til að auka
nokkuð við fyrri umfjöllun um jarðir og afrétti, sbr. framangreinda úrskurði í Árnessýslu.
Þá verða loks dregnar saman meginniðurstöður um þau atriði sem að framan hafa verið rakin.
Þeir kaflar, sem hér fara á eftir, eru þannig hluti af og í beinu samhengi við framangreindar almennar
niðurstöður óbyggðanefndar í málum nr. 1-7/2000 á svæði I.
105