2_2000 Grim.qxd

prest 1896. Samkvæmt makaskiptasamningnum er þar um að ræða „afrjettarland“ austan við línu
sem dregin er yfir u.þ.b. mitt land kirkjunnar samkvæmt landamerkjabréfi hennar, dags. 1. sept.
1886 og þingl. 7. júní 1890. Nánar tiltekið liggur lína þessi „frá Gjábakkalandi á Hlíðarstíg, eftir
Hlíðargjá inn á enda hennar fyrir innan Prestastíg, þaðan í beina stefnu í hæsta hnúkinn á Galtafelli,
og þaðan í beina stefnu í vesturhornið á Hrúðurkörlum“. Svo sem áður hefur komið fram greina
heimildir um Grímsnesafrétt frá 1708 og 1840 frá því að Grímsnesingar hafi beitt fé sínu innan þess
„afréttarlands“ sem þeir festa hér kaup á, sbr. orðalagið „vestur á fjöll kringum Skjaldbreið“ og
örnefnið „Skjaldbreiðarhraun“. Eðlilegt er þó að miða við að merkjum Grímsnesafréttar hins forna
og Þingvallakirkjulands, austan við makaskiptalínuna, sé rétt lýst í landamerkjabréfi hins síðarnefnda,
enda enginn fyrirvari gerður um annað í makaskiptasamningnum tíu árum síðar. Samkvæmt
landamerkjabréfinu liggja merkin eftir norðureggjum Hrafnabjarga og úr Hrafnabjörgum
yfir tvo hnúka beint á Tröllatind, úr Tröllatind sjónhending í suðvesturhorn Tindaskaga, síðan eftir
Tindaskaga endilöngum til norðausturenda hans, þaðan í austurrætur fjallsins Skjaldbreiðs og svo
kringum það norður fyrir meðfram rótum þess.
Að austanverðu er Laugardalsafréttur sem var hluti Grímsnesafréttar til 1920. Ákvæði 2. gr.
fjallskilasamþykktarinnar kveður á um merki úr Skefilfjöllum í Sköflung og þaðan í Langafell.
Þannig er tekið mið af landamerkjabréfinu frá 1920, þ.e. skiptalínunni, nema hvað lýsing bréfsins
hefst í því landi sem hreppurinn keypti úr Laugarvatni 1917, sbr. tilgreiningu Kálfstinda, og fer
beint í Langafell. Lýsingar oddvita og hreppstjóra miðast einnig við kennileiti í Laugarvatnslandinu
syðst en þegar norðar dregur er mörkum lýst austar en í fundargerð eða reglugerð, þ.e. í Skriðuna.
Sú lýsing samræmist hins vegar ekki landamerkjabréfinu frá 1920 og kemur þegar af þeirri ástæðu
ekki til álita. Mörk Grímsnesafréttar og Laugardalsafréttar fyrir sunnan Skefilfjöll og norðan Laugarvatnslands
ráðast af því hvaðan stefna er tekin að sunnan í Skefilfjöll þar sem lýsing fjallskilareglugerðarinnar
hefst. Landamerkjabréfið frá 1920 miðar við Kálfstinda, án nánari tilgreiningar,
en hreppstjóri við Hrútafjöll 1979. Við þetta síðarnefnda kennileiti er nú miðað í skipulagi bæði
Grímsnes- og Grafningshrepps og Laugardalshrepps og því eðlilegt að leggja það til grundvallar.
Að sunnanverðu er jörðin Laugarvatn, þar á meðal landspilda sem Grímsneshreppur keypti 1917.
Landamerkjabréf Laugarvatns er dags. 12. maí 1890 og þingl. 6. júní s.á. Samkvæmt því eru mörk
jarðarinnar við hinn upphaflega Grímsnesafrétt, og um leið þann hluta hans sem Grímsneshreppur
hélt eftir 1920, um línu sem dregin er úr Eldborgum og að skiptalínunni frá 1920, í stefnu á háan
hnúk á norðan- og austanverðri Hrossadalsbrún. Eldri heimildir um landamerki Laugarvatns styðja
þetta, sjá nánar í kafla 11.11.3. og máli nr. 3/2000 (Laugardalshreppur). Ákvæði 2. gr. fjallskilasamþykktarinnar,
þar sem Skefilfjöll eru tilgreind sem syðsti punktur austurmarka, fær ágætlega samrýmst
þessu. Mörkum Grímsnesafréttar og Laugarvatnsjarðarinnar er ekki lýst í öðrum heimildum
um merki afréttarins en ekkert í þeim mælir gegn framangreindri lýsingu í landamerkjabréfi Laugarvatns.
Jafnframt festir Grímsneshreppur kaup á hluta af landi Laugarvatns 1917 og við það tækifæri
er norðurmörkum lýst á mjög svipaðan hátt og í landamerkjabréfi Laugarvatns 1890, þ.e. úr
Eldborgum og þaðan sjónhending í norðasta Kálfstind, sem er lítið eitt sunnar en hnúkur sá á norðan-
og austanverðri Hrossadalsbrún sem landamerkjabréfið miðar við. Þar sem mið er tekið með
þessum hætti verður til mjó landræma úr landi Laugarvatns sem skilur á milli Grímsnesafréttar og
landsins sem hreppurinn keypti úr Laugarvatni 1917. Hér er nánar tiltekið um að ræða svæðið á
milli framangreindra tveggja stefnulína úr Eldborgum og að skiptalínu hreppanna frá 1920, milli
Kálfstinda og Skífilfjallahorns, enda nær lýsing fjallskilareglugerðarinnar 1996 ekki svo sunnarlega.
Landamerkjabréfi Laugarvatns var þinglýst og á lýsingu þess hefur verið byggt síðan án
athugasemda yfirvalda eða ágreinings. Það bendir til þess að hún sé í samræmi við það sem almennt
er talið gilda. Jafnframt er ljóst að hagsmunaaðilar hafa haft réttmæta ástæðu til að vænta þess að
merkjum jarðarinnar við afréttinn sé rétt lýst. Líta verður svo á að landamerkjabréf jarðarinnar gildi
til fyllingar ákvæði 2. gr. fjallskilareglugerðarinnar sem er mun ónákvæmara.
199