2_2000 Grim.qxd

196
eru líkur til þess að landsvæði það, sem hér er til umfjöllunar, sé innan upphaflegs landnáms í
Grímsneshreppi. Þá benda fyrirliggjandi gögn til þess að landamerkjum Þóroddsstaða sé rétt lýst í
landamerkjabréfi, dags. 15. maí 1885. Ekki eru heimildir um annað en að jörðin hafi verið byggð
og nýtt eftir búskaparháttum og aðstæðum á hverjum tíma.
Svo sem að framan greinir tekur þjóðlendukrafa íslenska ríkisins ekki til jarðarinnar
Þóroddsstaða. Jafnframt benda þau gögn málsins, sem hér hafa verið reifuð, ekki til annars en að
þar sé um eignarland að ræða, sbr. einnig umfjöllun í kafla 10.6., án þess þó að tekin sé afstaða til
þess hver fari með þau eignarréttindi eða hver séu mörk milli eignarlanda, sbr. 7. gr. laga nr.
58/1998.
Það er því niðurstaða óbyggðanefndar að landsvæði það sem afmarkað er í landamerkjabréfi
Þóroddsstaða frá 15. maí 1885 teljist ekki þjóðlenda í skilningi 1. gr., sbr. einnig a-lið 7. gr., laga
nr. 58/1998.
11.11. Grímsnesafréttur
Grímsnesafrétti má skipta í þrjá hluta sem eiga sér mismunandi uppruna. Þar er í fyrsta lagi um að
ræða vesturhluta hins upphaflega Grímsnesafréttar, þ.e. land sunnan og norðan Skjaldbreiðar. Í
öðru lagi er um að ræða land sem Grímsneshreppur eignaðist í makaskiptum við Þingvallaprest
1896, þ.e. Skjaldbreið og landsvæði vestur og suðvestur af honum. Í þriðja lagi er um að ræða land
úr jörðinni Laugarvatni sem Grímsneshreppur keypti 1917. Öll framangreind landsvæði komu í
hlut Grímsneshrepps 1920 er Laugardalshreppur fékk eystri hluta hins upphaflega Grímsnesafréttar
skipt út. Laugardalshreppur var hluti Grímsneshrepps til 1906 og afrétturinn því hinn sami áður.
Tvö síðarnefndu landsvæðin hafa ekki verið lögð til Grímsnesafréttar með þeim formlega hætti sem
mælt er fyrir um í lögum um afréttamálefni, fjallskil o.fl., nr. 42/1969, enda keypt fyrir gildistöku
þeirra. Með vísan til skiptingar hins forna Grímsnesafréttar 1920 er litið svo á að þessi landsvæði
hafi verið formlega lögð til afréttar. Með þau hefur hins vegar verið farið á sama hátt og aðra hluta
Grímsnesafréttar. Loks er þess að geta að hreppurinn á hluta jarðarinnar Klausturhóla og nýtir sem
afréttarland en um Klausturhóla er fjallað í kafla 11.8.
Um vesturhluta hins upphaflega Grímsnesafréttar, þ.e. landið sunnan og norðan Skjaldbreiðar,
er fjallað í kafla 11.11.1., en um afréttarland Þingvalla og Laugarvatns sem keypt var samkvæmt
framangreindu í köflum 11.11.2. og 11.11.3., sbr. einnig mál nr. 1/2000 (Þingvallahreppur) og
3/2000 (Laugardalshreppur).
Land sunnan Langjökuls og ofan byggðar í Þingvalla-, Grímsnes-, Laugardals- og reyndar einnig
Biskupstungnahreppi hefur lengi verið nýtt til sumarbeitar fyrir búfé. Þar á milli eru ekki skýr
mörk af náttúrunnar hendi ef frá er talið Farið, sem rennur úr Hagavatni í Sandvatn. Áður en
svokölluð Hlíðalönd í Biskupstungum voru girt af um 1930 og Farið varð að meiri farartálma en
það hafði verið gat sauðfé runnið nokkuð hindrunarlaust frá Hvítá í austri allt vestur til Borgarfjarðardala.
Af þessari ástæðu hafa upprekstraraðilar á svæðinu þurft að hafa samráð um smölun og
fjallskil. Jafnframt eru lýsingar í eldri heimildum oft þannig að skýr mörk milli upprekstrarsvæða/afrétta
einstakra hreppa verða ekki greind.
11.11.1. Vesturhluti hins upphaflega Grímsnesafréttar
Hér verður fjallað um vesturhluta hins upphaflega Grímsnesafréttar, að meðtöldum hluta Þórisjökuls
og svæðinu allt upp að Langjökli, sbr. kafla 2.3. Nánar tiltekið er um að ræða tvö landsvæði,
annað sunnan og suðaustan og hitt norðan þess lands sem Grímsneshreppur eignaðist í makaskiptum
við Þingvallaprest 1896, þ.e. Skjaldbreiðs og landsvæði vestur og suðvestur af honum, sjá nánar
í næsta kafla
Kröfugerð íslenska ríkisins gerir ráð fyrir að landsvæði þessi verði viðurkennd þjóðlenda í eigu
íslenska ríkisins að viðurkenndum rétti afréttareigenda til allra lagalegra afréttarnota, sjá nánar í