2_2000 Grim.qxd

merkjabréfsins. Þá liggur jörðin að Apavatni. Bréfið er áritað um samþykki vegna allra framangreindra
jarða.
Hér hefur að framan verið rakið hvernig Neðra-Apavatns er getið í heimildum allt frá 13. öld.
Af þeim verður ráðið að um sjálfstæða jörð hafi verið að ræða, sbr. umfjöllun í kafla 10.4.2.
Jafnframt eru líkur til þess að landsvæði það, sem hér er til umfjöllunar, sé innan upphaflegs landnáms
í Grímsneshreppi. Þá benda fyrirliggjandi gögn til þess að landamerkjum Neðra-Apavatns sé
rétt lýst í landamerkjabréfi, dags. 2. júní 1890. Ekki eru heimildir um annað en að jörðin hafi verið
byggð og nýtt eftir búskaparháttum og aðstæðum á hverjum tíma.
Svo sem að framan greinir tekur þjóðlendukrafa íslenska ríkisins ekki til jarðarinnar Neðra-
Apavatns. Jafnframt benda þau gögn málsins, sem hér hafa verið reifuð, ekki til annars en að þar
sé um eignarland að ræða, sbr. einnig umfjöllun í kafla 10.6, án þess þó að tekin sé afstaða til þess
hver fari með þau eignarréttindi eða hver séu mörk milli eignarlanda, sbr. 7. gr. laga nr. 58/1998.
Það er því niðurstaða óbyggðanefndar að landsvæði það sem afmarkað er í landamerkjabréfi
Neðra-Apavatns frá 2. júní 1890 teljist ekki þjóðlenda í skilningi 1. gr., sbr. einnig a-lið 7. gr., laga
nr. 58/1998.
11.10. Þóroddsstaðir
Kröfugerð íslenska ríkisins gerir ráð fyrir að þjóðlendulínan liggi norðan þess lands sem samkvæmt
landamerkjalýsingu frá 15. maí 1885 telst innan landamerkja jarðarinnar Þóroddsstaða og taki ekki
til lands innan þeirra. Enginn ágreiningur er því með fjármálaráðherra f.h. ríkisins og Bjarna
Þorkelssyni o.fl., þinglýstum eigendum jarðarinnar, um eignarréttarlega stöðu þessa lands. Kröfum
íslenska ríkisins í Grímsnes- og Grafningshreppi er nánar lýst í kafla 3.1. og kröfum þinglýstra
eigenda jarðarinnar í kafla 3.9.
Þóroddsstaðir eru meðal þeirra jarða, sem taldar eru upp í tilkynningu óbyggðanefndar, dags. 1.
mars 1999, þegar norðurhluti Árnessýslu var tekinn til meðferðar. Ástæða er því til að gera sérstaka
grein fyrir athugun óbyggðanefndar á jörðinni, sbr. rannsóknarreglu 5. mgr. 10. gr. Þjóðlendulaga,
nr. 58/1998.
Elsta heimild um Þóroddsstaði er í jarðabók 1597 og er jörðin þá eign Skálholtskirkju. Þóroddsstaða
er einnig getið í jarðabókum 1686, 1695 og 1708. Jörðin var seld ábúanda á stólsjarðauppboðinu
18. júní 1790. Hennar er einnig getið í jarðabókum 1847 og 1861. Í þessum heimildum er
ekkert fjallað um landamerki Þóroddsstaða.
Fyrstu lýsingu á landamerkjum jarðarinnar er að finna í landamerkjabréfi, dags. 15. maí 1885.
Þar er merkjum lýst þannig:
Að norðanverðu úr Morulækjarminni vestur í þúfu á norðasta Tjaldhól, þaðan beina stefnu í þúfu á
mið Hofmannahól, þaðan áfram haldandi stefna um Melhól í þúfu norðast í syðstu Lingdalshæð beint
í hornmark millum Klausturhóla og Neðra-Apavatns. Að austan og sunnan ræður Stangarlækur útí
Áttungslækjarminni, þaðan bein stefna út í syðstu þúfu á Stelpuhæð, þaðan sjónhending í opinn
Lingdalslæk fyrir austan Lingdal, þaðan bein stefna í áðurnefnt hornmark.
Landamerkjabréf þetta er þinglesið 6. júní 1885 og innfært í landamerkjabók sýslumanns.
Að Þóroddsstöðum liggja jarðirnar Björk, Neðra-Apavatn, Stærra- og Minna-Mosfell auk
Svínavatns. Bréfið er áritað um samþykki vegna Bjarkar, Neðra-Apavatns og Svínavatns.
Landamerkjabréf fyrir Stóra-Mosfell, dags. 26. maí 1887 og þingl. „sumarið 1887“, er áritað vegna
Þóroddsstaða. Þá ber landamerkjabréfum Þóroddsstaða og Minna-Mosfells, dags. 25. maí 1887 og
þingl. sumarið 1887, saman um að mörk séu um Stangarlæk enda þótt gagnkvæmar áritanir skorti.
Hér hefur að framan verið rakið hvernig Þóroddsstaða er getið í heimildum allt frá 16. öld. Af
þeim verður ráðið að um sjálfstæða jörð hafi verið að ræða, sbr. umfjöllun í kafla 10.4.2. Jafnframt
195