2_2000 Grim.qxd

190
Það er því niðurstaða óbyggðanefndar að landsvæði það sem afmarkað er í landamerkjabréfi
Efri-Brúar frá 4. maí 1887 teljist ekki þjóðlenda í skilningi 1. gr., sbr. einnig a-lið 7. gr., laga nr.
58/1998.
11.6. Hæðarendi
Kröfugerð íslenska ríkisins gerir ráð fyrir að þjóðlendulínan liggi norðan þess lands sem samkvæmt
landamerkjalýsingu frá 24. maí 1885 telst innan landamerkja jarðarinnar Hæðarenda og taki ekki
til lands innan þeirra. Enginn ágreiningur er því með fjármálaráðherra f.h. ríkisins og Guðmundi
Sigurfinnssyni o.fl., þinglýstum eigendum jarðarinnar, um eignarréttarlega stöðu þessa lands.
Kröfum íslenska ríkisins í Grímsnes- og Grafningshreppi er nánar lýst í kafla 3.1. og kröfum þinglýstra
eigenda jarðarinnar í kafla 3.6.
Hæðarendi er ein þeirra jarða sem taldar eru upp í tilkynningu óbyggðanefndar, dags. 1. mars
1999, þegar norðurhluti Árnessýslu var tekinn til meðferðar. Ástæða er því til að gera sérstaka grein
fyrir athugun óbyggðanefndar á jörðinni, sbr. rannsóknarreglu 5. mgr. 10. gr. Þjóðlendulaga, nr.
58/1998.
Elsta heimild um Hæðarenda er frá 1553 og fyrsta lýsingin á landamerkjum jarðarinnar er svohljóðandi
áreiðarbréf frá 1586:
Það gjörum vér eftirskrifaðir menn, Jón Jónsson p., Stefán Gunnarsson ráðsmann, Jón Gíslason lögréttumann,
Snorri Jónsson og Ólafur Arnþórsson góðum mönnum kunnigt með þessu voru opnu bréfi
að á miðvikudaginn eftir Maríumessu enu fyrri þann 17. augusti vorum vér viðstaddir í ferð og samreið
þá þann góði mann, Ólafur Árnason, afhenti herra Gísla Jónssyni jörðina Hægindi eftir þeirra
kaupbréfi og með öllum þeim ummerkjum sem greindri jörðu fylgir og fylgt hefur og Ólafur vissi
sönnust vera eftir gamallra manna sögn og lýsingu sem var Gestur Pálsson hver að í 40 ár hafði búið
á Hægindum og svo hans sonur, Gvendur Gestsson, hver þar hafði uppalist. Í fyrstu hóf Ólafur sína
reið frá fjárhellirinum austan undir Hægindatúni og upp með læknum allt í Baulversvatn og sjónhending
úr ósmynninu inu neðra í þann ós fyr ofan vatnið, sem rennur úr Hrólfsgili, og svo úr ósmynninu
efra og sjónhending á efra gilsbarminn á Hrólfsgili, sjónhending þaðan og í Grenjabrekkur er liggur
fyrir austan Puntamýri [Punttamyre, hdr.], sjónhending þaðan í stein þann sem stendur fyrir vestan
Lyngbrekkur á gilsbarminum vestara, sjónhending þaðan og suður í Grænugróf og svo síðan ofan með
þeim öllum læk sem rennur í millum Hæginda og Búrfells, allt ofan í kringum Grásteinsvöllu, allt fram
í odda þar sem mætast lækirnir, sá sem rennur ofan hjá Hægindum fyr austan en Búrfellslækur fyr vestan
og svo upp með þeim læk öllum sem kallast Kálfhólalækur og allt upp að Hægindahellri, þar Ólafur
hóf upp sína reið. Item lýsti Ólafur að Hægindi ætti torfskurð í Hægindamýri fyrir vestan Hóla, en
Hólar ættu mánaðarbeit í Lyngbrekku í annað mál. …
Hæðarenda er einnig getið í jarðabókunum 1686, 1695, 1708, 1847 og 1861. Í þeim heimildum
er ekkert fjallað um landamerki jarðarinnar.
Næst er fjallað um landamerki Hæðarenda í landamerkjabréfi, dags. 24. maí 1885, sem hljóðar svo:
Frá syðstu hæðinni á Þrasaborgum beina stefnu í Nýpuhól austast í Lingbrekkum, þaðan í Gálgagil, og
eptir þeim vatnsfarveg sem úr því er niður í Bauluvatn, þá eptir læknum sem úr því rennur
(Hæðarendalæk) heilt af út fyrir Kálfshóla, þaðan eptir gömlu lækjarfari, sem byrjar við lækinn að
sunnanverðu og eptir því út í Búrfellslæk, þá eptir honum uppað gömlu lækjarfari að sunnanverðu við
lækinn og eptir því þar til það liggur aptur að læknum, og þá eptir læknum aptur upp að lækjarmótum,
þaðan eptir vestri læknum sem nefndur er Berjaholtalækur, eptir honum til enda, og þá eptir vatnsfarveg
uppaf honum uppí Grænugróf, eptir henni miðri til enda, þaðan beint á fyrstnefndan stað við
Þrasaborgir.