2_2000 Grim.qxd

lands innan þeirra. Enginn ágreiningur er því með fjármálaráðherra f.h. ríkisins og Böðvari
Guðmundssyni o.fl., þinglýstum eigendum jarðanna Efri-Brúar og Brúarholts, um eignarréttarlega
stöðu þessa lands. Kröfum íslenska ríkisins í Grímsnes- og Grafningshreppi er nánar lýst í kafla 3.1.
og kröfum þinglýstra eigenda jarðanna í kafla 3.5.
Efri-Brú ásamt Brúarholti er á meðal þeirra jarða sem taldar eru upp í tilkynningu óbyggðanefndar,
dags. 1. mars 1999, þegar norðurhluti Árnessýslu var tekinn til meðferðar. Ástæða er því
til að gera sérstaka grein fyrir athugun óbyggðanefndar á jörðunum, sbr. rannsóknarreglu 5. mgr.
10. gr. þjóðlendulaga, nr. 58/1998.
Elsta heimild um Efri-Brú er máldagi frá 14. öld. Hennar er einnig getið í jarðabókum 1686,
1695, 1708, 1847 og 1861. Í þessum heimildum er ekkert fjallað um landamerki Efri-Brúar.
Fyrstu lýsinguna á landamerkjum jarðarinnar er að finna í landamerkjabréfi, dags. 4. maí 1887.
Þar lýsa eigendur landamerkjunum þannig:
Millum landa Efri-Brúar og Syðri-Brúar liggja landamerkin úr Soginu eptir Kaldalæk einum, er rennur
í Sogið fyrir sunnan Ljósafoss og ræður sá lækur upp að krók þeim er á honum er fáum föðmum
neðar en hann greinist og hverfur í tvær keldur. Úr þessum krók á læknum ræður bein lína austur yfir
Hallinn til Draugagils; þá ræður gilið mörkum norðan við nyrðra Hallvelli til Brúarár gengt
Gunnlögslækjarminni í Svartabakka austan við ána; frá Gunnlögslæk í Svartabakka ræður bein stefna
í Dagmálagil við Búrfellsrætur, og eptir því gili upp eptir fjallshlíðinni, og efst úr gljúfri þess beina
stefnu í Vatnsás upp á Búrfelli.
Millum Efri-Brúar og Búrfells úr áðurnefndum Vatnsás, í sömu stefnu í vestari gilklofann, sem liggur
úr norðari Búrfellsfjallsenda, vestan við eystri brún á Búrfellshálsi. Þaðan yfir Búrfellsdal upp eptir
Lingdalsheiði á Klapparhólinn í efri Beinugrófarenda og þaðan í Þrasaborgir.
Millum Efri-Brúar og Kaldárhöfða, úr miðjum Stapanum, við Sogið, norðanvert við dæluna, beina
stefnu í há-Moldásarenda vestri, og ræður Moldás upp hjá stórum steini (Dagmálasteini) sjónhending
norðan til við Kaplamýri í steina tvo sem eru vestan til á brúninni á Brúarskyggnir og þaðan bein
stefna í áðurnefndar Þrasaborgir.
Þessi landamerki, sem eru samþykkt og undirskrifuð af öllum eigendum og umráðamönnum jarðarinnar,
Efri-Brúar og allra kringumliggjandi jarða, skulu vera óraskanleg um aldur og æfi.
Landamerkjabréf þetta er þinglesið „sumarið 1887“ og innfært í landamerkjabók sýslumanns.
Jörðinni hefur síðar verið skipt upp í Efri-Brú og Brúarholt.
Að Efri-Brú liggja jarðirnar Syðri-Brú, Kaldárhöfði og Búrfell. Er þá ekki tekið tillit til breytinga
sem orðið hafa á framangreindum jörðum eftir gerð landamerkjabréfsins. Jafnframt liggur
jörðin að Úlfljótsvatni og Sogi. Landamerkjabréf Efri-Brúar er áritað um samþykki vegna allra
framangreindra jarða.
Hér hefur að framan verið rakið hvernig Efri-Brúar er getið í heimildum allt frá 14. öld. Af þeim
verður ráðið að um sjálfstæða jörð hafi verið að ræða, sbr. umfjöllun í kafla 10.4.2. Jafnframt eru
líkur til þess að landsvæði það sem hér er til umfjöllunar sé innan upphaflegs landnáms í Grímsneshreppi.
Þá benda fyrirliggjandi gögn til þess að landamerkjum Efri-Brúar sé rétt lýst í landamerkjabréfi,
dags. 4. maí 1887. Ekki eru heimildir um annað en að jörðin hafi verið byggð og nýtt
eftir búskaparháttum og aðstæðum á hverjum tíma.
Svo sem að framan greinir tekur þjóðlendukrafa íslenska ríkisins ekki til Efri-Brúar og Brúarholts.
Jafnframt benda þau gögn málsins, sem hér hafa verið reifuð, ekki til annars en að þar sé um
eignarland að ræða, sbr. einnig umfjöllun í kafla 10.6., án þess þó að tekin sé afstaða til þess hver
fari með þau eignarréttindi eða hver séu mörk milli eignarlanda, sbr. 7. gr. laga nr. 58/1998.
189