2_2000 Grim.qxd

11.1. Kröfur um sáttatillögu, frávísun o.fl.
Við fyrirtöku málsins 29. febrúar 2000 kom fram krafa Grímsnes- og Grafningshrepps um að
óbyggðanefnd legði fram sáttatillögu í málinu og var í því sambandi vísað til 15. gr. laga nr.
58/1998. Eftirfarandi ákvörðun óbyggðanefndar var af þessu tilefni færð til bókar við fyrirtöku 28.
mars:
Ákvæði 15. gr. laga nr. 58/1998 er svohljóðandi: „Óbyggðanefnd leitar sátta með aðilum nema telja
verði að sáttatilraun verði árangurslaus.“ Ákvæðið kveður ekki á um skyldu óbyggðanefndar til að
leggja fram sáttatillögu. Í því felst að nefndin skuli sjálf meta hvort og með hvaða hætti leitað skuli
sátta. Við það mat hefur óbyggðanefnd í huga að málsaðilar hafa ekki forræði á hvers kyns ágreiningi
fyrir nefndinni. Þá ber þess að geta að gagnaöflun stendur nú yfir í umræddum málum.
Það er mat óbyggðanefndar að forsendur til að leita sátta séu ekki fyrir hendi að svo komnu máli.
Ofangreindri kröfu er því hér með hafnað.
Í greinargerð Sigurðar Jónssonar hrl. fyrir hönd eigenda jarða og afrétta í Grímsnes- og Grafningshreppi,
sem lögð var fram á fundi óbyggðanefndar 8. maí 2000, var þess krafist að kröfum ríkisvaldsins
er lytu að þinglýstum eignarlöndum yrði vísað frá óbyggðanefnd, málflutningur færi ekki
fram fyrr en umboðsmaður Alþingis hefði látið í ljósi álit sitt á atriðum sem til hans hafi verið beint
með kvörtun af hálfu lögmannsins og umsagnir ýmissa aðila lægju fyrir. Jafnframt var farið fram á
að framkomin frávísunarkrafa yrði flutt sérstaklega og um hana úrskurðað áður en að fyrirhuguðum
málflutningi fyrir óbyggðanefnd kæmi.
Af þessu tilefni var eftirfarandi ákvörðun kynnt málsaðilum þann 29. maí 2000:
Með hliðsjón af aðdraganda málsins og þá einkum skilgreiningar og auglýsingar nefndarinnar á því
svæði sem nú er til meðferðar, eru ekki forsendur til að fjalla sérstaklega um kröfu um frávísun á
ákveðnum þáttum kröfugerðar íslenska ríkisins. Úrlausn um þau atriði tengist og fellur saman við
efnismeðferð málsins, enda á ákvæði 2. mgr. 15. gr. laga nr. 58/1998 ekki við í þessu sambandi, sbr.
áðurnefndan aðdraganda að málsmeðferð á svæðinu og verksvið nefndarinnar almennt.
Þá vill óbyggðanefnd benda á, að óbyggðanefnd er stjórnsýslunefnd og hlutverk hennar er skýrt
afmarkað í 7. gr. laga um þjóðlendur og ákvörðun marka eignarlanda, þjóðlendna og afrétta, nr.
58/1998. Það er ekki á verksviði óbyggðanefndar að meta stjórnskipulegt gildi laga, enda hefur það
verið talin grundvallarregla í íslenskum rétti að slíkt sé ekki á verksviði annarra en dómstóla, sbr. 2.
gr. l. nr. 33/1944, sbr. einnig 60. gr. sömu laga.
Óbyggðanefnd telur að skylda til að leita álits þeirra aðila sem lögmaðurinn tilgreinir verði hvorki
leidd af 4. mgr. 10. gr. né 3. mgr. 13. gr. laga nr. 58/1998, sbr. einnig 10. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993.
Engin lagaheimild er fyrir hendi til þess að fresta máli uns úrlausn umboðsmanns Alþingis liggur fyrir.
Óbyggðanefnd byggir forsendur sínar á reglum eignarréttar sem raktar eru í úrskurði þessum og
úrskurðar á grundvelli þeirra meðal annars um mörk eignarlanda og þjóðlendna. Þessum almennu
reglum er beitt í hverju máli og eru málin flutt fyrir nefndinni með það fyrir augum. Óbyggðanefnd
telur ekki að kröfur fyrir aðra landshluta geti breytt forsendum eða niðurstöðu fyrir það mál sem nú
er til umfjöllunar og telur að með beitingu sömu reglna eignarréttarins á öll landsvæði sé tryggt að
jafnræðis verði gætt í málum fyrir nefndinni. Kröfu um að úrskurðir í Árnessýslu verði ekki kveðnir
upp fyrr en kröfum hafi verið lýst fyrir allt landið er því hafnað.
185