2_2000 Grim.qxd

184
Landsvirkjun kveður Hrauneyjafosslínu (220 kV) liggja á afréttarlandi, að austan frá mörkum
við Laugardalshrepp og vestur að mörkum Þingvallahrepps. Lagaheimild fyrir byggingu línunnar
sé í lögum nr. 37/1971 og 1. og 6. mgr. 2. gr. laga nr. 60/1981, um raforkuver, með síðari breytingum.
Iðnaðarráðherra hafi veitt leyfi fyrir Hrauneyjafosslínu 30. desember 1976, sbr. skjal nr. 117.
Heimilda til byggingar línunnar hafi verið aflað hjá viðkomandi sveitarfélögum á árunum 1978-
1979 í samræmi við 5. gr. skipulagslaga, nr. 31/1968, og gengið frá samningum við sveitarfélög og
einstaklinga á árinu 1979 um bætur fyrir línubygginguna, sbr. skjöl nr. 137, 138 og 147.
Þá kveður Landsvirkjun byggingu 400 kV háspennulínu frá Sultartangavirkjun að aðveitustöð
Landsvirkjunar við Brennimel í Hvalfirði fyrirhugaða. Á því landsvæði, sem hér um ræði, muni
línan liggja samhliða Hrauneyjafosslínu, sem sé 220 kV. Almenna lagaheimild fyrir byggingu
línunnar sé að finna í lögum um Landsvirkjun, nr. 42/1983. Hrauneyjafosslínan sinni orkufrekum
iðnaði á Grundartanga í Hvalfirði. Sé þar um að ræða járnblendiverksmiðjuna og álbræðslu Norðuráls.
Upphafleg stærð álversins miðist við 60 þúsund tonna ársframleiðslu en umhverfismat og samningar
geri ráð fyrir að unnt verði að stækka álverið í tveimur áföngum þannig að ársframleiðslan
miðist við 180 þúsund tonn. Verði álver Norðuráls stækkað þannig að það geti framleitt 180 þúsund
tonn á ári og ef bætt verður við fjórða ofni í verksmiðju íslenska járnblendisins sé ljóst að leggja
þurfi framangreinda Sultartangalínu 2, þ.e. frá Sultartangavirkjun að aðveitustöð á Brennimel í
Hvalfirði til að sinna aukinni orkuþörf fyrirtækjanna. Svo sem að framan greinir muni hún liggja
samhliða Hrauneyjafosslínu og krefjast sambærilegra réttinda, m.a. til umferðar og viðhalds.
Landsvirkjun tekur fram að fyrirtækið mótmæli öllum kröfum um að ríki, sveitarfélög, aðrir
lögaðilar eða einstaklingar eigi beinan eignarrétt að afréttarlandi nema þeim sem kröfuna hefur uppi
takist að sanna fullkominn eignarrétt, sbr. H 1981 1584 (Landmannaafréttur), H 1997 1162 (Auðkúluheiði)
og H 1997 1183 (Eyvindarstaðaheiði), að öðrum kosti teljist afréttarland vera þjóðlenda,
sbr. 1. og 2. gr. laga nr. 58/1998. Í 2. mgr. 5. gr. sömu laga sé kveðið á um að þeir sem geti sannað
að þeir eigi réttindi innan þjóðlendu skuli halda þeim rétti í samræmi við ákvæði laga þar um. Þessa
grein beri að skilja sem svo að ekki sé unnt að ákvarða endurgjald vegna beinna eða óbeinna eignarréttinda
innan marka þjóðlendu, sem fengin séu fyrir gildistöku laganna. Af hálfu Landsvirkjunar
er áréttað að hvort sem það landsvæði, sem til umfjöllunar sé í máli þessu, verður talið þjóðlenda
eða eignarland, standi óhögguð þau réttindi sem fyrirtækið hefur fengið með lögum og samningum
og sönnur hafa verið færðar á.
Að lokum kveðst Landsvirkjun eiga og reka allmargar mælistöðvar á hálendinu ofan byggðar í
Árnessýslu til mælinga á vatnshæð, veðri og ísingu. Sé þess krafist að landsréttindi og umferðarréttindi,
sem þurfi til reksturs þeirra, verði viðurkenndur.
10. ALMENNAR NIÐURSTÖÐUR ÓBYGGÐANEFNDAR
Sjá bls. 55.
11. NIÐURSTÖÐUR ÓBYGGÐANEFNDAR Í MÁLI ÞESSU
Hér verður gerð grein fyrir þeim sérstöku forsendum sem úrskurður óbyggðanefndar í máli þessu
byggist á. Í upphafi verður tekin afstaða til krafna málsaðila um frávísun og fleira vegna málsmeðferðar
óbyggðanefndar. Því næst verður fjallað um landnám á því svæði sem hér er til meðferðar,
gerð grein fyrir niðurstöðum óbyggðanefndar um eignarréttarlega stöðu einstakra landsvæða og
loks tekin afstaða til krafna Landsvirkjunar.