2_2000 Grim.qxd

þetta landsvæði komið í hlut Grímsneshrepps. Land Þingvallakirkju sé fullkomið eignarland og sé
þess krafist að viðurkennt verði að það sé fullkomin eign sveitarfélagsins Grímsnes- og Grafningshrepps.
Landamerkjabréf fyrir jörðina hafi verið gert 1. september 1886 og sé það að mestu leyti í
samræmi við eldri heimildir um landamerki jarðarinnar.
Af hálfu jarðeigenda o.fl. er bent á að fram komi í Gíslamáldaga, vísitasíubókum, lögfestum,
svo og Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns að umrætt landsvæði hafi verið eign
Þingvallakirkju. Enn fremur er bent á að þó að landið hafi ekki verið nýtt af kirkjunni í einhvern
tíma eða verið nýtt af öðrum óátalið af kirkjunni hafi það ekki útrýmt eignarrétti Þingvallakirkju.
Þá er á það bent að í erindisbréfi handa biskupum 1. júní 1746 séu Vilkins- og Gíslamáldagar taldir
áreiðanlegir og löggiltir. Erindisbréfið hafi lagagildi og þar sem enginn munur sé gerður á eignarhaldi
kirkjunnar á landsvæði því, sem hér sé til umfjöllunar og öðru landi kirkjunnar í Gíslamáldaga,
verði að telja að umrætt landsvæði hafi verið fullkomin eign Þingvallakirkju.
9. SJÓNARMIÐ LANDSVIRKJUNAR
Af hálfu Landsvirkjunar er atvikum máls lýst svo að fyrirtækið reki á hinu tilgreinda landsvæði,
svæði nr. 1, stærstu orkuver fyrirtækisins og mannvirki sem þeim tengist, svo sem stíflur, uppistöðulón,
vatnsvegi, háspennulínur, spennavirki svo og ýmis önnur mannvirki sem tengist starfsemi
þess, sbr. 2. grein laga nr. 42/1983, um Landsvirkjun, með síðari breytingum.
Landsréttindi, vatnsréttindi (fallréttindi), heimildir til byggingar og reksturs orkuvera og mannvirkja,
sem þeim eru tengd, þar með talið uppistöðulóna, stíflna, vatnsvega, miðlunarmannvirkja,
orkuflutningslína, spenna- og rofavirkja og hvers kyns annarra mannvirkja á hinu auglýsta
landsvæði, byggjast annars vegar á sameignarsamningi, dagsettum 1. júlí 1965, milli ríkisstjórnar
Íslands og Reykjavíkurborgar um Landsvirkjun og hins vegar einkum á lagaheimildum og virkjunar-
og framkvæmdaleyfum ráðherra fyrir hverja einstaka virkjun svo og samningum við sveitarfélög
og einstaklinga svo sem rakið sé í kröfugerð.
Með lögum um Landsvirkjun, nr. 59/1965, hafi verið ákveðið, sbr. 1. gr. laganna, að ríkisstjórnin
og borgarstjórn Reykjavíkur skyldu setja á stofn virkjanafyrirtæki er nefnist Landsvirkjun. Í 4.
gr. laga nr. 59/1965 komi fram að Landsvirkjun taki við öllum vatnsréttindum og réttindum ríkisins
og Reykjavíkurborgar til virkjana í Sogi og í Þjórsá við Búrfell, sbr. 6. gr., svo og öllum áætlunum
og undirbúningsframkvæmdum ríkisins vegna virkjunar við Búrfell. Í 5. gr. laganna hafi verið
kveðið á um að ríkið og Reykjavíkurborg legðu Landsvirkjun til, sem endurgjaldslaust stofnframlag,
eignir þær og réttindi sem tiltekin hafi verið í 4. gr.
Í greinargerð segir að heimild til virkjunar Efra-Sogs ásamt gerð stíflu við útfall Þingvallavatns,
með heimild til miðlunar frá 102 m y.s. að sumri til 103 m y.s. að vetri, hafi verið veitt með bréfi
atvinnumálaráðuneytisins 20. júní 1955, sbr. skjal nr. 126.
Þá kveður Landsvirkjun austurenda stíflu við útfall Efra-Sogs úr Þingvallavatni vera í landi
Kaldárhöfða. Réttindi þau í Grímsneshreppi, sem ríkið hafi afhent við stofnun Landsvirkjunar, hafi
verið vatnsréttindi Kaldárhöfða frá Þingvallavatni niður í Úlfljótsvatn ásamt 38 ha. landi, sbr.
sameignarsamning ríkis og Reykjavíkurborgar um Landsvirkjun, sbr. skjal nr. 109. Jörðin sé að
öðru leyti í eigu ríkisins.
Landsvirkjun kveðst leggja áherslu á að fyrirtækið sé eigandi framangreindra vatnsréttinda og
nauðsynlegra landsréttinda og krefst þess að það verði viðurkennt af óbyggðanefnd, sbr. 2. mgr. 5.
gr. þjóðlendulaga, nr. 58/1998. Það feli í sér að ekki sé heimilt að ákvarða endurgjald skv. 4. mgr.
3. gr. þjóðlendulaga fyrir nýtingu réttindanna. Rétt sé þó að benda á að réttindi þessi séu ekki innan
þess svæðis sem ríkið krefjist að verði viðurkennt sem þjóðlenda. Ekki sé því víst að fjalla þurfi um
framangreind réttindi Landsvirkjunar í úrskurði óbyggðanefndar.
183