2_2000 Grim.qxd

182
hefur ekki eignast sem lögpersóna með kaupum, svo sem hátti til um hluta af Laugarvatns- og
Þingvallajörðunum, sé eign eigenda þeirra lögbýla í Grímsnes- og Grafningshreppi sem upprekstrar-
og nýtingarrétt eigi á afréttinum. Eigendur þessara lögbýla hafi veitt hreppnum umboð til að lýsa
kröfum fyrir þeirra hönd. Af hálfu jarðeigenda o. fl. sé á því byggt að landsvæði þetta hafi verið
numið í öndverðu og það síðan fylgt jörðunum. Landið sé því í óskiptri sameign eigenda þeirra lögbýla
í Grímsnes- og Grafningshreppi sem upprekstrarrétt eigi á afréttinn. Afrétturinn hafi verið
nytjaður af eigendum jarða í hreppnum allt frá landsnámsöld en hreppsfélagið hafi farið með
málefni hans fyrir hönd jarðeigenda allt frá stofnun hreppsfélagsins. Afrétturinn hafi verið nýttur til
fulls eftir því sem mögulegt var hverju sinni. Til dæmis hafi landið verið nýtt til beitar, grastekju,
veiða, skógarhöggs, kolagerðar og námutöku en einnig hafi hluti landsins verið leigður aðilum í
ferðaþjónustu. Hreppurinn hafi lagt vegi á afréttinum og fengið samþykkt deiliskipulag á hluta
hans. Orðið afréttur hafi um langan aldur verið notað yfir þetta sameignarland en sú orðnotkun
dragi á engan hátt úr eignarrétti jarðanna að landsvæðinu.
Jarðeigendur o.fl. kveða efnislegar kröfur sínar hvað varðar afréttarlandið í heild byggjast á
þinglýstum afsölum og landamerkjalýsingu afréttarlandsins. Um Laugarvatnslandið sé vísað til
afsalsins frá 1917. Þá hafi ríkisvaldið viðurkennt fullkominn eignarrétt áður Grímsneshrepps að
hluta úr Þingvallajörðinni með áritun sinni á makaskiptasamninginn frá 6. apríl 1897. Samkvæmt
ofangreindum heimildum sé afrétturinn fullkomin eign annars vegar hreppsins og hins vegar eigenda
jarða í Grímsnes- og Grafningshreppi sem upprekstrarrétt eigi á afréttinn með öllum gögnum
og gæðum. Enn fremur sé á því byggt að ríkisvaldið hafi margsinnis viðurkennt, þannig að bindandi
sé, að umrætt land, innan landamerkja, sé undirorpið beinum eignarrétti og því verði ekki hnekkt
nú, mörg hundruð árum síðar.
8.4. Laugarvatnsland
Við munnlegan málflutning kvaðst talsmaður Grímsnes- og Grafningshrepps gera þá breytingu á
kröfulýsingu að hún tæki einnig til skákar úr landi Laugarvatns sem væri afmörkuð af línu dreginni
úr Reyðarbarmi í norðasta Kálfstind, þaðan með stefnu í Eldborgir að línu sem dregin væri úr
Skefilfjallahorni að Hrútfjöllum og þaðan í Reyðarbarm. Breytingu þessari var ekki mótmælt af
hálfu talsmanns íslenska ríkisins.
Í greinargerð jarðeigenda o.fl. segir að með afsali dagsettu 17. nóvember 1917, þinglýstu 28.
maí 1918, hafi Grímsneshreppur eignast hluta af jörðinni Laugarvatni í Laugardal. Með þessum
hætti hafi afréttarland Grímsnesinga við Skjaldbreið verið tengt heimalöndum jarða í hreppnum. Á
þessum tíma hafi Laugardalur tilheyrt Grímsneshreppi en þegar afréttarlandi hreppanna hafi verið
skipt við stofnun Laugardalshrepps hafi þessi hluti Laugarvatnsjarðarinnar komið í hlut
Grímsneshrepps. Landamerkjabréf fyrir jörðina hafi verið gert 12. maí 1890 og sé það að mestu
leyti í samræmi við lögfestu fyrir jörðina frá 1669. Laugarvatnslandið sé fullkomið eignarland og
sé þess krafist að viðurkennt verði að það sé fullkomin eign sveitarfélagsins Grímsnes- og
Grafningshrepps.
8.5. Land Þingvallakirkju
Með makaskiptasamningi 6. apríl 1897 hafi Grímsneshreppur eignast hluta af jörðinni Þingvöllum
í Þingvallasveit. Í staðinn hafi sveitarfélagið afsalað eignarjörð sinni, Kaldárhöfða, til ríkisins
vegna þjóðkirkjunnar. Makaskiptasamningur þessi hafi verið staðfestur af hálfu ríkisvaldsins 6.
apríl 1897 og honum þinglýst 16. júní 1897. Þrátt fyrir að landsvæði þetta sé nefnt „afréttarland“ í
makaskiptasamningnum frá 1897 sé ljóst af orðalagi samningsins að verið var að afsala fullkomnu
eignarlandi. Með gjörningi þessum hafi eignarland Grímsnesinga á hálendinu verið aukið verulega
og komið sem viðbót við afréttarland jarðanna í sveitinni. Á þessum tíma hafi Laugardalur tilheyrt
Grímsneshreppi en þegar afréttarlandi hreppanna hafi verið skipt við stofnun Laugardalshrepps hafi