2_2000 Grim.qxd

Í Jarðatali Johnsens 1847 er dýrleiki Laugarvatns enn sagður 30 hndr. en samkvæmt Nýrri
jarðabók 1861 var jörðin metin á 40,3 hndr. 1
Landamerkjabréf Laugarvatns í Grímsnesi var undirritað 12. maí 1890:
Milli Laugarvatns og Eivindartungu ræður litla áin í sínum gamla farveg þangað til að gilið, sem er
norðanundir Skógarhólnum kemur í hana, úr því gilmynni beina stefnu í vörðu á Kolhól, þaðan sjónhending
rjetta í stóra steininn á Blönduhálsi; þaðan beint fram í Blönduhálsklofa, þaðan sjónhending
í vörðu á Biskupsbrekku; þaðan sjónhending rjetta í Þrasaborgir, sem er hæzti hnúkurinn á sunnanverðri
Lingdalsheiði, þaðan sjónhending í nyrðri Driptarendan á vestustu Driptinni, þaðan sjónhending
í Hamraselshelli, sem er langt vestur á hrauni, þaðan aptur beina sjónhending í Eldborgir á
Hrafnabjargahálsi, úr Eldborgum sjónhending í háan hnúk á norðan og austan verðri Hrossadalsbrún,
úr nefndum hnúk aptur sjónhending fram á fjallsbrúnina, þar sem hellisskúti er efst í Markagili; síðan
ræður Markagil niður að mýrinni, en úr því sjónhending niður í Hjálmstaðaá, þar sem Fuglstapaþúfa
er, Hjálmstaðameigin og stenzt sú þúfa á við borgarstæðið á Lambhagaholti. Frá áður nefndri þúfu
ræður Hjálmstaðaá niður í Laugarvatn. 2
Landamerkjabréf þetta samþykktu ýmist eigendur, ábúendur eða umráðamenn eftirtalinna jarða:
Miðfells, Gjábakka, Snorrastaða, Hjálmsstaða, Eyvindartungu, Grafar, Efra-Apavatns, Kaldárhöfða,
Neðra-Apavatns, Búrfells og Klausturhóla.
Nokkur munur kemur í ljós þegar borin eru saman landamerkjabréfið og lögfestan frá 1669. Þar
ber helst að geta að Laugarvatn átti áður land vestur í Stelpusteinshelli. Einhvern tíma fyrir 1890
keypti Eiríkur Grímsson í Gjábakka stórt landsvæði af Magnúsi Magnússyni á Laugarvatni og
færðust þá landamerkin í Hamraselshelli eins og nánar er greint frá í landamerkjabréfinu. 3
Samkvæmt kaupsamningi sem undirritaður var 28. ágúst 1917 seldi Böðvar Magnússon Grímsneshreppi
landspildusneið af Laugarvatnslandi „til eignar og umráða, með öllum gögnum og gæðum,
sem hún hefur í sér fólgin“. Landamerki landspildunnar voru þessi:
Markaþúfan á Biskupsbrekku, úr henni bein lína í Þrasaborgir, þaðan sjónhending í norðurendann á
Driftinni, þaðan um Hamarsselshellir, Stóra Dímon, Eldborgir og þaðan sjónhending í norðasta Kálfstind.
Þaðan fram með fjallgarðinum fram í syðra Litlubarmshorn og þaðan sjónhending í áðurnefnda
þúfu í Biskupsbrekku. 4
Í samningnum áskildi seljandi að hreppsnefnd Grímsneshrepps leyfði engum að reka sauðfé til
sumargöngu í hinu selda landi heldur væri það aðallega notað fyrir afrennslisfé úr afrétti Grímsnesinga.
Á móti skuldbatt hann sig til að taka engan sauðfénað af öðrum jörðum í Laugarvatnslandi
sem valdið gæti átroðningi á hinu selda landi. Samningnum var þinglýst að Laugardalshólum 22.
júní 1918.
Um smölun jarðarinnar Laugarvatns hefur verið nokkur ágreiningur á síðari árum. Hreppsnefnd
Laugardalshrepps hefur haldið því fram að eigendur Laugarvatns eigi að sinna og bera allan
kostnað af smölun jarðarinnar utan girðinga og vísar til 39. gr. laga um afréttamálefni o.fl. nr.
6/1986 þar sem segir að hver bóndi sé skyldur að smala heimaland sitt á haustin samhliða leitum
ef sveitarstjórn mæli svo fyrir. Eigendur jarðarinnar Laugarvatns hafa hins vegar verið þeirrar
skoðunar að 12. gr. sömu laga ættu við um þennan hluta jarðarinnar en þar er fjallað um beitilönd
1 Jarðatal 1847, s. 70. Ný jarðabók 1861, s. 25.
2 Skjal nr. 241.
3 Sbr. Sunnlenskar byggðir 3, s. 221.
4 Skjal nr. 103.
165