2_2000 Grim.qxd

Í makaskiptasamningnum er dregin lína úr Galtafelli [þ.e. Gatfelli] „og þaðan beina stefnu í
vesturhornið á Hrúðurkörlum“. Hér verður að líta svo á að Hrúðurkarlarnir séu viðmiðunarpunktur
fremur en að þeir standi á markalínu. Að öðrum kosti er ekki samræmi á milli makaskiptasamningsins
og landamerkjalýsingar Þingvalla. Þetta er þó umdeild túlkun eins og kemur fram í því að
við merkjalýsingu afréttarins frá síðari hluta 20. aldar er ævinlega gert ráð fyrir því að Hrúðurkarlar
(Hrúðurkatlar) séu nyrst á vesturmörkum afréttarins (sjá k. 6.11.1).
6.11.3. Land keypt úr Laugarvatni 1917
Árið 1917 gerði Grímsneshreppur samning við Böðvar Magnússon um kaup á landspildusneið af
Laugarvatnslandi „til eignar og umráða, með öllum gögnum og gæðum, sem hún hefur í sér fólgin“.
Af þessari ástæðu þykir rétt að rekja hér í stórum dráttum sögu Laugarvatns.
Ekki er vitað hvenær fyrst var reistur bær að Laugarvatni. Fyrst er Laugarvatns getið í Njálu en
óvíst er hvort þar sé átt við vatnið sjálft eða bæ sem þar stóð hjá. 1
Á Laugarvatni var bændakirkja helguð heilögum Blasíusi. Í máldaga, sem talinn er frá 1379, er
sagt að kirkjan eigi 10 hndr. í heimalandi. 2 Þetta er síðan endurtekið í Vilkinsmáldaga 1397 og máldaga
Gísla biskups Jónssonar frá um 1570. 3 Árið 1497, að talið er, var lýst landamerkjum milli
Laugarvatns og Snorrastaða og er ljóst að á þeim tíma var jörðin orðin eign klaustursins í Viðey:
landa merki aa milli laugarvatz og snorrastada.
Þessi ero landa merki j mille lavgar vatz og snorastada.
vr hellinvm ofan vpp j brvninne og sionhending ofan j rvnnin firir avstan hrístanga þar sem lýr(i)tarner
liggia vnder. og sionhending yfer j þvfvna er stendur hia divpaa. Enn mille eyvindar tvngv skilvr
ain og nedann vnder gotvrnar firir vtann aana er ridit er vt aa vollvna. og fra hnvkvm og vt til blondv
og svo yfer vnder goturnar er ridit er vr skalhollti. og vt epter heidinne sem goturnar liggia. og vp j
stelpv steins helli og nordvr j sanndgýgi og þadann nordvr j hrafna biorg. Af henti oddvr brandzson
lavgar vatnn med þessvm tilsogdvm landamerkivm brodur ormi jonssyne conventubrodur j videý
vegna klavstvrzins j videy.
Ridv aa fir sogd landa merki gvdmvndvr magnvsson. gestvr andreosson og hafdi gestur þa verid xxiij
vetvr aa lavgar vatnni. 4
Við siðaskiptin eignaðist konungur Laugarvatn þegar hann lagði hald á allar klaustureignir í
landinu en árið 1616 lét hann jörðina af hendi ásamt Bakka og Kiðafelli í Kjósarsýslu í makaskiptum
fyrir Reykjavík. 5 Eftir það var Laugarvatn í einkaeign.
Um landamerki Laugarvatns er til vitnisburður sem saminn var í Skálholti 31. mars 1618.
Vitnisburðurinn var síðan borinn fram í staðfestu afriti á manntalsþingi að Stóruborg 14. maí 1728
og í nýju afriti á manntalsþingi á sama stað 21. maí 1833. Vitnisburðurinn er á þessa leið:
Þad medkénni eg Magnús Brandsson ad eg er barnfæddur á Laugarvatni j Middals kyrkiu sókn og ólst
eg þar upp og var eg þar hjá mínum födur til þess eg hafdi fimm um tvítugt og sídan hef eg hvörgi
annarstadar til vista enn þar í Laugardalnum verid nema fjögur ár á Arnarbæli í Grímsnesi og nú þrjú
1 Haraldur Matthíasson, 1961: „Árnessýsla. Grímsnes og Biskupstungur.“ Árbók Ferðafélags Íslands. S. 53.
2 Íslenskt fornbréfasafn 3, s. 343.
3 Íslenskt fornbréfasafn 4, s. 91. Íslenskt fornbréfasafn 15, s. 646.
4 Íslenskt fornbréfasafn 7, s. 324-325.
5 Björn Lárusson 1967, s. 127-128 (28. nmgr.).
163