2_2000 Grim.qxd

Bréf þetta var samþykkt með undirskrift vegna jarðanna Gjábakka, Vörðufells, Þverfells og Stórabotns.
Að auki var handsalað nafn Jóns Péturssonar en hann mun hafa búið á Ingunnarstöðum í Kjós.
Með landamerkjabréfinu var presturinn á Þingvöllum, séra Jens Pálsson, í reynd að falla frá tilkalli
kirkjunnar til þess lands á mörkum Borgarfjarðarsýslu sem þeir bræður, Stefán og Björn Pálssynir,
höfðu áður eignað henni. Sagnir eru um að þessi tilfærsla landamerkjanna hafi stafað af ágreiningi
um greiðslu á refaveiðikostnaði. Lundarreykjadalshreppur greiddi þennan kostnað og taldi sig eiga
endurkröfu á Þingvallakirkju en presturinn, sr. Jens Pálsson, á að hafa neitað að greiða og viljað
heldur láta landið af hendi við hreppinn. 1 Erfitt er að finna þessari skýringu stað í rituðum heimildum.
2 Á það skal hins vegar bent að landamerki Þingvallakirkju voru nú aftur orðin nokkurn veginn
í samræmi við lögfestu séra Markúsar Snæbjörnssonar frá 1740. Um leið var hafnað þeirri túlkun á
lögfestu séra Markúsar að norðurmörk Þingvallalands skyldu dregin í Leirárhnjúk heldur væri hann
til viðmiðunar „allt þar til vötnum hallar ad Borgarfyrdi“. Árið 1890, sama ár og landamerkjabréfinu
var þinglýst, gerðist það síðan að hreppsnefndin í Lundarreykjadalshreppi lögfesti hreppnum „land
það á fjalli, er liggur fyrir norðan Reyðarlæk á milli Þingvallakirkju- og Reykholtskirkjulands“. 3
Í byrjun september 1895 ritaði presturinn á Þingvöllum, séra Jón Thorstensen, konungi bréf og
fór fram á heimild til að selja Grímsnessveit til eignar og afnota „tiltekið stykki af afrjettarlandi
Þingvallakirkju í makaskiptum fyrir jörðina Kaldárhöfða, sem er eign Grímsnessveitar“. Í bréfinu
vísaði presturinn til niðurstöðu fundar sem haldinn var á Gjábakka 4. júní sama ár og vakti jafnframt
athygli á því að afgjald af jörðinni Kaldárhöfða gæti fært prestakallinu allt að 60 kr. árlega í
tekjur. Síðan bætti hann við:
Með því að þannig hagar til, að Þingvallakirkja hefur nægilegt afrjettarland eptir sem áður, en Grímsnessveit
lítið, og löndin liggja saman, svo að ágangur af fje Grímsnesinga er óumflýjanlegur, leyfi jeg
mjer allra þegnsamlegast að beiðast þess, að þessi gjörningur mætti fá staðfestingu. 4
Að auki ritaði presturinn stiftsyfirvöldum bréf um málið en þau vísuðu því til landshöfðingja,
æðsta fulltrúa konungs í landinu. 5 Í byrjun næsta árs, 1896, barst bréf frá stjórnvöldum í Kaupmannahöfn
þar sem makaskiptin voru heimiluð en með tilteknum skilyrðum:
Daa Ministeriet for Islands efter Modtagelsen af Hr. Landshövdingens behagelige Skrivelse af 11
oktober f.A. derom nedlagte allerunderdanigste Forestilling har det under 14 d.M. behaget Hans
Majestæt Kongen allernaadigst at meddele allerhöjeste Tilladelse til at det i bemeldte Skrivelse
omhandlede af Thingvellir Kirkes Sommergræsgang maa bortmageskiftes med Jorden Kaldarhöfdi i
Arnes Rep, saaledes at nævnte Stykke i Henseende til Afgifterpligt for Fremtiden betragtes som
Bondejord, medens den for Kirken erhvervede Jord stilles lige med anden Kirkejord. 6
Makaskiptin fóru fram 7. september 1896 og var þeim þinglýst með undirritun stiftsyfirvalda
16. júní 1897. 7 Í samningnum er hinu framselda afréttarlandi lýst með þessum orðum:
1 Hrd. 1969. S. 924, 927.
2 Sbr. Álitsgerð próf. Magnúsar Más Lárussonar 1. maí 1967. Viðbótarágrip í Hæstaréttarmálinu nr. 84/1966 (Z. Nýtt
skjal), s. 22-25.
3 Skjal nr. 213 (8).
4 Skjal nr. 252, sbr. skjal nr. 254.
5 Sbr. skjal nr. 213 (7).
6 Skjal nr. 213 (5). Í bréfi landshöfðingja til stiftsyfirvalda eru skilmálarnir orðaðir á þessa leið:„…þannig að farið verði
eptirleiðis með nefndan afrjettarlands hluta sem bændaeign, að því er gjaldskyldu snertir, en með Kaldárhöfða apturámóti
einsog hverja aðra kirkjujörð“ (skjal nr. 213 (4)).
7 Skjal nr. 214. Lítils háttar breytingar voru gerðar á texta samningsins þegar hann var færður inn í þinglýsingabók og lúta
þær einkum að stafsetningu. Í hornklofum eru viðbætur eða orðalagsmunur í þinglýsingabók.
161