2_2000 Grim.qxd

20-30 ár að vera 2-3 tímum á eftir Þingvallasveitarmönnum þannig að þeim gefist kostur á að ná fé
niður að Gjábakka. Síðan er safnið rekið saman niður við Hrafnabjörgin og áð þar aðeins áður en
farið er yfir Hrafnabjargaháls. Eiga leitirnar að koma saman suðaustan undir Hrafnabjörgunum og
síðan er smalað saman niður í Kringlumýri. Í Barmaskarðið er sendur maður úr byggð í fyrirstöðu
svo safnið renni ekki austur á Laugarvatnsvelli. Í Kringlumýrinni er það rekið inn í gerði og haft
þar síðustu nóttina. Þangað kemur einnig Grímsnesfé úr Gjábakkarétt. Síðasta daginn er Lyngdalsheiðin
smöluð og rekið til rétta. 1
Böðvar Magnússon komst svo að orði að ekki „[hefði verið] lengra farið en inn að Langjökli og
Skjaldbreið, hlökkuðu fjallmenn mikið til að fara í leitirnar“. 2 En í máli bæði núverandi og fyrrverandi
oddvita Grímsneshrepps hefur komið fram að ekki er farið lengra í leitir en inn í Lambahlíðar. 3
6.11.2. Land fengið í makaskiptum við Þingvallakirkju 1896
Árið 1896 eignaðist Grímsneshreppur „... tiltekið stykki af afrjettarlandi Þingvallakirkju“ í skiptum
fyrir jörðina Kaldárhöfða. Ástæða er því til að gera nokkra grein fyrir sögu Þingvallakirkjulands.
Á Þingvöllum var reist kirkja fljótlega eftir kristnitöku. Í sögu Ólafs konungs Haraldssonar segir
Snorri Sturluson frá því að konungur hafi sent við til kirkjubyggingar á Þingvöllum en ekki er ljóst
hvort þá hafi verið þar fyrir önnur kirkja, væntanlega minni, í umsjá bóndans á staðnum. 4
Vitað er að um 1200 var prestsskyld kirkja á Þingvöllum. Það bendir til að hún hafi þá verið
alkirkja með fulla messuskyldu. Þingvallakirkja hafði þá sérstöðu að hún þjónaði þinghaldi landsmanna
og hefur því trúlega notið góðs af því fé sem lagt var til alþingisneyslu og greint er frá í Íslendingabók
Ara fróða (3. k.).
Í elsta máldaga Þingvallakirkju, Vilkinsmáldaga, frá 1397 er greint frá eignum hennar í fríðu fé,
þ.e. bústofni, einnig kirkjugripum og öðrum umbúnaði til helgihalds. Ekki er vikið að heimalandi
kirkjunnar eða eignarhlut hennar í því eins og þó var venja í máldögum en tekið fram að kirkjan
hafi átt 6 hundruð í Brúsastaðajörð. 5
Næst er getið ítarlega um eignir kirkjunnar í máldaga sem kenndur er við Gísla Jónsson biskup
í Skálholti og mun vera frá um 1575. Þar er í fyrsta skipti minnst á heimaland kirkjunnar og í beinu
framhaldi af því taldar upp aðrar eignir hennar:
Kirkian Š Thijngvelle. Š heimaland alltt med g¿gnum og gi¾dum.
Skialldbreid.
Vridaveijde i allre ¯xar Ša. Silungaveide ad Ölafsdr¾tti.
Jtem thessar Jarder Bru leigd fyrer c. KŠrastader x c . Leigd fyrer x. aura. Heidarbær xv c . leigd fijrer x
aura. Stiflisdalur xv c . leigd fijrer iiij ærgildi.
Jtem fastaeign xx c .
Lausagötz Lxxx c . 6
Björn Þorsteinsson sagnfræðingur taldi að Þingvellir hefðu á miðöldum verið í einkaeigu en
orðið kirkjustaður og sjálfseignarstofnun líklega seint á 15. öld, væntanlega með því að henni hefur
1 Sunnlenskar byggðir 3, s. 85-86.
2 Göngur og réttir 2, s. 254.
3 Skýrslutökur í máli 2/2000, 9. 8. 2000 (Gunnar Þorgeirsson og Böðvar Pálsson).
4 Sbr. Matthías Þórðarson 1945, s. 261-271.
5 Íslenskt fornbréfasafn 4, s. 93-94.
6 Íslenskt fornbréfasafn 15, s. 644-645 (skjal nr. 212).
157