2_2000 Grim.qxd

eið þá þann góði mann, Ólafur Árnason, afhenti herra Gísla Jónssyni jörðina Hægindi eftir þeirra
kaupbréfi og með öllum þeim ummerkjum sem greindri jörðu fylgir og fylgt hefur og Ólafur vissi
sönnust vera eftir gamallra manna sögn og lýsingu sem var Gestur Pálsson hver að í 40 ár hafði búið
á Hægindum og svo hans sonur, Gvendur Gestsson, hver þar hafði uppalist. Í fyrstu hóf Ólafur sína
reið frá fjárhellirinum austan undir Hægindatúni og upp með læknum allt í Baulversvatn og sjónhending
úr ósmynninu inu neðra í þann ós fyr ofan vatnið, sem rennur úr Hrólfsgili, og svo úr ósmynninu
efra og sjónhending á efra gilsbarminn á Hrólfsgili, sjónhending þaðan og í Grenjabrekkur er liggur
fyrir austan Puntamýri [Punttamyre, hdr.], sjónhending þaðan í stein þann sem stendur fyrir vestan
Lyngbrekkur á gilsbarminum vestara, sjónhending þaðan og suður í Grænugróf og svo síðan ofan með
þeim öllum læk sem rennur í millum Hæginda og Búrfells, allt ofan í kringum Grásteinsvöllu, allt fram
í odda þar sem mætast lækirnir, sá sem rennur ofan hjá Hægindum fyr austan en Búrfellslækur fyr vestan
og svo upp með þeim læk öllum sem kallast Kálfhólalækur og allt upp að Hægindahellri, þar Ólafur
hóf upp sína reið. Item lýsti Ólafur að Hægindi ætti torfskurð í Hægindamýri fyrir vestan Hóla, en
Hólar ættu mánaðarbeit í Lyngbrekku í annað mál. … 1
Landamerkjabréf Hæðarenda var undirritað 24. maí 1885 og samþykkt vegna Miðengis, Klausturhóla
og Búrfells. Bréfið var þinglesið 6. júní 1885:
Frá syðstu hæðinni á Þrasaborgum beina stefnu í Nýpuhól austast í Lingbrekkum, þaðan í Gálgagil, og
eptir þeim vatnsfarveg sem úr því er niður í Bauluvatn, þá eptir læknum sem úr því rennur
(Hæðarendalæk) heilt af út fyrir Kálfshóla, þaðan eptir gömlu lækjarfari, sem byrjar við lækinn að
sunnanverðu og eptir því út í Búrfellslæk, þá eptir honum uppað gömlu lækjarfari að sunnanverðu við
lækinn og eptir því þar til það liggur aptur að læknum, og þá eptir læknum aptur upp að lækjarmótum,
þaðan eptir vestri læknum sem nefndur er Berjaholtalækur, eptir honum til enda, og þá eptir vatnsfarveg
uppaf honum uppí Grænugróf, eptir henni miðri til enda, þaðan beint á fyrstnefndan stað við
Þrasaborgir. 2
Heimildir benda ekki til annars en að búseta hafi verið nokkuð samfelld á Hæðarenda frá því að
jarðarinnar er fyrst getið. Í afsals- og veðmálabókum kemur fram að eftir gerð landamerkjabréfsins
hefur jörðin framselst með hefðbundnum hætti og verið veðsett. 3
6.7. Kaldárhöfði
Kaldárhöfði var eign biskupsstólsins í Skálholti á 16. öld. Hann var talinn 11 hndr. og 160 álnir árið
1686 en 13 hndr. og 40 álnir árið 1695. Jörðin virðist hafa rýrnað nokkuð að landgæðum þegar
Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns var gerð 1708 því að þá hafði landskuld lækkað úr
80 álnum í 60 álnir. Leigukúgildum hafði einnig verið fækkað úr fimm í fjögur sökum skriðufalla.
Kaldárhöfði var metinn á 12 hndr. og 40 álnir þegar hann var seldur Bessa Sigurðssyni í
Klausturhólum á stólsjarðauppboði 18. júní 1790. Dýrleikinn var óbreyttur í Jarðatali Johnsens
1847 og var jörðin þá enn skráð bóndaeign. Í Nýrri jarðabók (1861) er Kaldárhöfði sagður hafa
verið 10 1/3 (þ.e. 10 hndr. og 40 álnir) að fornu mati og mun þar hafa verið farið eftir umsögn hreppstjóra.
4 Samkvæmt nýju mati var jörðin 11,1 hndr. að dýrleika.
Landamerkjabréf Kaldárhöfða var undirritað 3. maí 1884 og samþykkt vegna jarðanna Efri-
1 Skjal nr. 190 (6).
2 Skjal nr. 49.
3 Skjal nr. 219. Sbr. Sunnlenskar byggðir 3, s. 132.
4 Ný jarðabók 1861, s. 25. Sbr. Jarðatal 1847, s. 71, 9. nmgr.
149