2_2000 Grim.qxd

146
fyrir ofan austasta Lyngdalsmýraroddann. Þessi þúfa er hornmark milli Klausturhóla, Bjarkar og Þóroddsstaða.
Þaðan sjónhending í þúfuna í Stelpuhæð, sem er hornmark milli Bjarkar, Þóroddsstaða og
Svínavatns; þaðan sjónhending í þúfuna í Stóruhólahæð; úr þeirri þúfu aptur sjónhending í þúfuna á
Miðmarkahrigg; sem er hornmark milli jarðanna Bjarkar, Svínavatns og Stærribæjar; úr þeirri þúfu
aptur sjónhending í þúfuna á „Smalaskála“, sem er hornmark milli jarðanna Bjarkar, Stærribæjar og
Brjánsstaða; þaðan sjónhending í þúfuna á Hlauphól, sem er hornmark milli jarðanna Bjarkar,
Minniborgar og Stóruborgar, þaðan sjónhending í fyrstnefnda þúfu á Skógarholtum. 1
Heimildir benda ekki til annars en að búseta hafi verið nokkuð samfelld á jörðinni Björk frá því
hennar er fyrst getið. Í afsals- og veðmálabókum kemur fram að eftir gerð landamerkjabréfsins
hefur jörðin framselst með hefðbundnum hætti og verið veðsett. 2
6.4. Búrfell
Í máldaga sem með nokkurri óvissu er talinn frá 1269 segir um kirkjuna á Búrfelli að hún sé helguð
með guði Maríu drottningu, Blasíusi biskupi og Þorláki biskupi og eigi heimaland hálft. Ekki er
þess getið hver eigi hinn helming heimalands en tekið fram að biskup eigi forræði kirkjufjár sem
nánar er tilgreint í máldaganum. Þar virðist einvörðungu um að ræða lausamuni og kirkjugripi. 3 Í
Vilkinsmáldaga frá 1397 er ekki minnst á þetta forræði biskups. 4 Í máldaga sem talinn er frá árunum
1553-1554 er komist svo að orði að kirkjan á Búrfelli eigi hálft heimaland og síðar er bætt við: „hun
er Skalholltz eign“. 5 Frá lokum 16. aldar var Búrfell leigujörð Skálholtsstóls. 6 Það bendir til að
biskupsstóllinn hafi átt kaupahlutann og síðan öðlast forræði yfir jörðinni allri.
Í jarðabókunum 1597, 1686 og 1695 er Búrfell skráð sem eign Skálholtsstóls og einnig í
Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns (1708). Búrfell var talið 33 hndr. og 80 álnir árið
1686 en 33 hndr. og 40 álnir árið 1695. 7 Þegar jörðin var seld á stólsjarðauppboði 29. sept. 1794
var hún metin á 47 hndr. 8 Samkvæmt Jarðatali Johnsens 1847 var Búrfell 47 hndr. að dýrleika. Þar
er einnig nefnd hjáleigan Búrfellskot og mun hennar fyrst getið í jarðabók 1803. 9 Hún mun vera
sama hjáleiga og nefnd er Suðurhjáleiga í Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns. 10 Í Nýrri
jarðabók 1861 er Búrfell ásamt hjáleigunni talið 41,7 hndr. að dýrleika. 11
Landamerkjabréf Búrfells var undirritað 20. október 1884 og samþykkt vegna Ásgarðs, Efribrúar,
Miðengis, Hæðarenda og Klausturhóla. Bréfið var þinglesið 6. júní 1885:
Úr þúfu í Þrengslás (sem skal endurbyggjast) bein stefna norður í há Grensás, og áframhaldandi bein
stefna í stein þann sem stendur á Nónhólataglinu, svo í klett þann sem stendur austan undir Tjarnarhólum
og nefndur er „Hestur“, þaðan í Gildruhólinn, svo í Hnífhól, þaðan bein stefna um Sauðadalinn
í Gilfarveg, sem liggur niður úr Búrfellsfjalli úr vatninu á Vatnsásnum. Úr Vatnsásnum áframhaldandi
11 Skjal nr. 71.
12 Skjal nr. 219. Sbr. Sunnlenskar byggðir 3, s. 128.
13 Íslenskt fornbréfasafn. 2. b. Kaupmannahöfn 1893. S. 63.
14 Íslenskt fornbréfasafn. 4. b. Kaupmannahöfn 1897. S. 90.
15 Íslenskt fornbréfasafn. 12. b. Reykjavík 1923-1932. S. 661.
16 Bréfabók Guðbrands byskups Þorlákssonar. Reykjavík 1919-42. S. 283.
17 Björn Lárusson 1967, s. 115.
18 Skjöl nr 56 og 57. Dagsetningin er í skjali nr. 57 sem er samantekt Páls Lýðssonar. Skv. annarri heimild var jörðin seld
8. sept. 1798 (Kirkjueignir á Íslandi 1597-1984. II. Skrár. Október 1992. S. 77). Þar er miðað við útgáfudag sölubréfs
konungs (sbr. einnig Jarðatal 1847, s. 420).
19 Jarðatal 1847, s. 71.
10 Sbr. Sunnlenskar byggðir 3, s. 134.
11 Ný jarðabók 1861, s. 25.