2_2000 Grim.qxd

Landnámu, að nefna ekki mörk ef landnámið eigi sérstakt nafn. Hann vekur enn fremur athygli á
því að Höskuldslækur sé um 6 km neðar en uppmörk Gríms, Svínavatn. 1 Um landið milli Höskuldslækjar
og Svínavatns mun síðar hafa sprottið deila milli landnámsmannanna beggja sem ekki var
útkljáð fyrr en Hrafnkell, hálfbróðir Ketilbjarnar, felldi Grím í hólmgöngu.
6.2. Landnám og upphaf búsetu í Þingvallasveit
Þar sem hluti þess svæðis, sem til umfjöllunar er í máli þessu, var áður hluti Þingvallakirkjulands
er óhjákvæmilegt að gera hér grein fyrir landnámi og upphafi búsetu á því svæði.
Í Sturlubók og Hauksbók Landnámu segir m.a. um Ingólf Arnarson:
Ingólfr fór um várit ofan um heiði; hann tók sér bústað þar sem Ändvegissúlur hans hÄfÝu á land komit;
hann bjó í Reykjarvík; þar eru enn Ändugissúlur þær í eldhúsi. En Ingólfr nam land milli ølfusár ok
Hvalfjarðar fyrir útan Brynjudalsá, milli ok Øxarár, ok Äll nes út. 2
Í Hauksbók er frásögnin lítið eitt frábrugðin í lokin. Í stað orðanna „milli ok Øxarár, ok Äll nes út“
stendur „ok millim Hrannagioll [nes út]“. Hér mun vera misritun fyrir „millim Hramnagjár Äll [nes
út]“. 3 Farvegur Öxarár á tíma landnámsins er talinn hafa legið miðja vegu milli Almannagjár og Brúsastaða,
síðan skammt fyrir austan Kárastaðatún og loks út í Þingvallavatn skammt fyrir austan Skálabrekku.
4 Eftir frásögn Sturlubókar að dæma hefur landnám Ingólfs því náð að Öxará en ekki yfir vellina
þar fyrir austan nema rétt sé frá því greint í Hauksbók að austurmörkin hafi verið Hrafnagjá. „Hrannagjá“
(eða „Hramnagjá“) gæti þó verið misritun fyrir „Hvannagjá“ en úr því verður ekki skorið. 5
Ólafur Lárusson kvað líklegt að milli landnáms Ingólfs Arnarsonar og Ketilbjarnar gamla í
Grímsnesi, sem nam land vestur að Lyngdalsheiði og Hrafnabjargarhálsi, hefði í fyrstu verið
almenningur sem enginn taldi sér til eignar. 6
Nokkrar líkur benda til að búseta hafi snemma hafist á völlunum austan Öxarár. Í 3. kafla
Íslendingabókar skýrir Ari fróði svo frá að maður nokkur, er nefndur var Þórir kroppinskeggi, hafi
gerst sekur um þræls morð eða leysings. Hann átti land í Bláskógum. Það varð síðan allsherjarfé
„en þat lÄgÝu landsmenn til alþingis neyzlu. Af því es þar almenning at viða til alþingis í skógum
ok á heiðum hagi til hrossahafnar“. Jakob Benediktsson taldi að Bláskógar hefðu táknað svæðið
norðan, vestan og sunnan Þingvallavatns og að Þórir hefði búið á jörð þeirri sem síðan var kölluð
Þingvöllur. 7 Af orðum Íslendingabókar verður ekki ótvírætt sú ályktun dregin að allt land Þóris
kroppinskeggja með gögnum og gæðum hafi verið gert að allsherjarfé heldur getur einnig falist í
þeim að þingmönnum hafi verið heimilt að nýta skóg og hagbeitarland bótalaust. Björn Þorsteinsson
virðist a.m.k. ekki hafa verið í vafa um að Bláskógar og síðar Þingvellir (-völlur) 8 hafi
verið mikið land og í einkaeign á miðöldum. 9
Einar Arnórsson var einnig þeirrar skoðunar að land Þóris hefði verið á milli Almannagjár og
1 Haraldur Matthíasson, 1982: Landið og Landnáma. 2. b. Reykjavík. S. 501.
2 Landnámabók, 1986. s. 45.
3 Landnámabók 1986, s. 45 (9. nmgr.).
4 Haraldur Matthíasson, 1982: Landið og landnáma. 2. b. Reykjavík. S. 505. Sbr. Einar Arnórsson 1950, s. 122.
5 Einar Arnórsson 1950, s. 194-195.
6 Ólafur Lárusson, 1930: „Alþingi og Þingvellir.“ Árbók Ferðafélags Íslands. S. 4.
7 Íslendingabók, 1986. Íslensk fornrit. 1. b. Jakob Benediktsson gaf út. Reykjavík. S. 8 (2. nmgr.). Almenningar vestri,
vestan Kjaransvíkur, eru annað dæmi um að sektarfé hafi verið gert að almenningum (sbr. Landnámabók 1986, s. 154).
8 Nafnið var fyrrum notað í eintölu um þingstaðinn og jörðina en síðar hvarf r í eignarfalli Þingvalla í samsetningum og
fleirtölumynd nafnsins varð mönnum töm (Björn Þorsteinsson, 1986: Þingvallabókin. Handbók um helgistað þjóðarinnar.
Reykjavík. S. 60).
9 Sbr. Björn Þorsteinsson 1986, s. 61-62.
143