Mál nr. 5/2005 - Óbyggðanefnd

90
Hvannstaðafjallgarði í Hvannstaðakvísl en hún rennur úr Mýrgili sem er sunnan til á
fjallgarðinum og rennur hún til norðausturs í Sandá. Syðst á landsvæðinu hækkar land
skarpt norðvestan undir Heljardalsfjöllum.
Einnig ber þess að geta að talið er vafalaust að við upphaf landnáms hafi
gróðurþekja í Öxarfjarðarhreppi, svo sem á Íslandi í heild, verið mun meiri að víðáttu
og grósku en nú er, sbr. skjal nr. 15.
6.8.2. Sjónarmið aðila
Af hálfu íslenska ríkisins, sbr. skjöl nr. 1 og 1(6), er á því byggt að grundvöllurinn að
beinum eignarrétti að landi hérlendis hafi verið lagður á landnámsöld við nám. Eftir
það hafi lönd undirorpin beinum eignarrétti aldrei getað aukist heldur hafi eigendalaus
svæði orðið með tímanum fleiri. Þetta er talið helst ráðið af lögtöku nýbýlatilskipunar
konungs 1776 sem beinlínis hafi verið lögtekin svo til væru úrræði til að gera
eigendalaus svæði að eignarlöndum og efla þar með byggð. Öxarfjörður hafi verið
numinn eftir því sem greint er í heimildum en ekkert sé minnst á heiðarnar þar fyrir
ofan. Þar á móti komi svo landnám Ketils þistils, frá Hundsnesi til Sauðaness, sem
sömuleiðis geti ekki um hálendið og heiðarnar milli Öxarfjarðar og Þistilfjarðar.
Eyðibýlið Hvannstaðir sé byggt árið 1854 í afréttarlandi Fjallamanna, lengst frá byggð
norður undir Búrfellsheiði. Byggð hafi lagst þar af árið 1878 en samt hafi verið gert
landamerkjabréf fyrir eyðibýlið 1890. Öll rök mæli með því að telja land Hvannstaða
til þjóðlendu þar sem ekki hafi verið fengið nýbýlisleyfi samkvæmt tilskipun frá 1776.
Ráði þar heimildir um að býlið hafi verið byggt í afréttarlandi og svo lega býlisins á
háfjöllum fjarri allri byggð.
Af hálfu gagnaðila, sbr. skjöl 9 og 5(11), er byggt á þinglýstu landamerkjabréfi
og öðrum skráðum eignarheimildum sem þeir hafi fyrir þessari eign sinni, og einnig
þinglýstum landamerkjabréfum aðliggjandi jarða. Þá sé fullur hefðartími liðinn frá því
landamerkjabréfunum hafi verið þinglýst. Öll afnot og nytjar landsins séu háðar leyfi
gagnaðila enda enginn notað landið með nokkrum hætti nema eigendur þess.
Samkvæmt ofangreindum heimildum hafi gagnaðilar óskoraðan eignarrétt fyrir þessu
eignarlandi sínu með öllum gögnum og gæðum, m.a. á grundvelli hefðar. Þá er vísað
til þess að eignarheimildir hafi frá upphafi verið taldar gildar í viðskiptum manna og
því byggi eignarhaldið ennfremur á viðskiptavenju. Ríkið hafi margsinnis í aldanna
rás viðurkennt að umrætt land sé undirorpið fullkomnum eignarrétti og aldrei haldið
öðru fram. Vísað er sérstaklega til jafnræðisreglu stjórnsýslulaga og stjórnarskrár um
að sambærileg mál hljóti sömu niðurstöðu og að jafnræði ríki milli borgaranna.
Gagnaðilar telja að taka verði Landnámu með fyrirvara sem heimild og að það verði
að telja röksemdir ríkisins, þess efnis að landnám hafi ekki náð til heiða algerlega
ósannaðar, enda ekki reistar á neinum hlutlægum sönnunargögnum.