Mál nr. 5/2005 - Óbyggðanefnd

Það er því niðurstaða óbyggðanefndar að land Hafrafellstungu, svo sem því er
að framan lýst, teljist ekki til þjóðlendu í skilningi 1. gr., sbr. einnig a-lið 7. gr., laga
nr. 58/1998.
6.7. „Afréttarland jarðanna Víðirhóls, Hólssels, Fagradals og Nýhóls“ á
Hólsfjöllum
6.7.1. Inngangur
Hér verður fjallað um þann hluta þjóðlendukröfusvæðis íslenska ríkisins sem einnig er
gerð krafa til sem sameignarlands Víðirhóls, Nýhóls og Fagradals, sbr.
landamerkjabréf dags. 3. júní 1890 og þingl. 12. júní 1891.
Íslenska ríkið hefur dregið kröfulínu sína frá hornmarki milli Grímsstaða og
Víðirhóls sem er í Hrafnaklettum sem eru nyrst í Tungufjöllum fyrir sunnan
Víðirhólafjallgarð (punktur 5), þaðan í háa fjallgarðinn fyrir ofan Krubbana (punktur
6) og svo beina stefnu út fyrir ofan Bunguvatnsmýrar að Langamúla (punktur 7). Frá
Langamúla er fylgt norðurmörkum Víðirhóls og Fagradals allt að Fálkakletti (punktur
8), þaðan er dregin lína norður í Reyði (punktur 9). Samkvæmt þessari kröfugerð er
þjóðlenda á öllu því landsvæði sem afmarkað er í framangreindu landamerkjabréfi. Á
móti hafa gagnaðilar, þinglýstir eigendur Víðirhóls, Nýhóls og Fagradals, lýst kröfu
um beinan eignarrétt að sama svæði. Kröfum íslenska ríkisins er nánar lýst í kafla 3.1.
og kröfum gagnaðila í köflum 3.6. og 3.7.
Að landsvæðinu liggur Víðirhóll og Hafursstaðir til vesturs og Hafrafellstunga
og Hvannstaðir til norðurs. Til austurs er ágreiningssvæði í máli nr. 4/2005 og máli nr.
3/2005 hjá óbyggðanefnd. Þá er til suðurs landsvæði sem eigendur Grímsstaða hafa
gert tilkall til. Landsvæðið sem um ræðir er víðfeðmt og einkennist af gróðurlitlum
melum. Það er að jafnaði í 4-500 m hæð en á því eru einnig nokkur fjöll og fjallgarðar
sem fara hæst í um 1000 m hæð. Nyrðri hluti svæðisins liggur í um 400 m hæð yfir
sjávarmáli vestan og sunnan Hvannstaðafjallgarðs sem rís skarpt úr annars hallalitlu
umhverfi. Að vestanverðunni er Hólssandur. Nokkuð er um vötn á nyrðri hlutanum og
ber þá helst að nefna Silungavatn (443 m), sem liggur suðvestan undir
Hvannstaðafjallgarði. Mynnisvötn (432 m) liggja sunnan Silungavatns, vestan undir
Þórfelli og vestan við suðurenda Mynnisvatna eru Krókavötn (477 m).
Syðri hluti landsvæðisins, liggjandi sunnan Hvannstaða, er fjalllendur. Þórfell
(631 m) liggur þar nyrst. Austan Þórfells eru Heljardalsfjöll (950 m), allbrött og mikil
um sig. Milli Heljardalsfjalla og Þórfells liggur fjallgarður er nefnist Mosar (700 m)
með leguna norður-suður. Á fjallgarði þessum eru nokkrir hnúkar en syðst á honum er
hæsta fjall svæðisins Bunga (960 m). Milli Mosa og Heljardalsfjalla liggja
Hölknárbotnar þar sem Hölkná á upptök sín. Mórilludalur er lægð er liggur vestan
Bungu í um 540 m hæð yfir sjávarmáli. Suðaustan Bungu er fjallið Haugur (965 m).
Austurhlíðar Haugs eru allbrattar og renna þar niður nokkrar smáár í Haugsvatn sem
liggur suðaustur undir Haugi í rúmlega 600 m hæð yfir sjávarmáli. Vestan Haugs
83