Mál nr. 5/2005 - Óbyggðanefnd

82
talið gilda. Jafnframt er ljóst að eigendur jarðarinnar hafa um langa hríð haft réttmætar
ástæður til að vænta þess að merkjum sé þar rétt lýst.
Kemur þá til skoðunar hver sé eignarréttarleg staða lands innan
framangreindra merkja. Um þýðingu landamerkjabréfa fyrir jarðir við mat á sönnun
um eignarhald að landi vísast til þess sem rakið er í kafla 6.1.1.
Af hálfu ríkisins hefur kröfugerð þess einkum verið skýrð með vísan til þess
að ólíklegt sé að umrætt land hafi verið numið nema að hluta. Svo sem fram hefur
komið telur óbyggðanefnd að ekkert verði fullyrt í þeim efnum. Í öðru lagi hefur af
ríkisins hálfu verið vísað til þess að elsta heimildin um afmörkun jarðarinnar,
máldaginn frá því um 1400, sé í ósamræmi við lýsingu í landamerkjabréfi, þ.e. gangi
skemur. Eins og áður hefur komið fram telur óbyggðanefnd að lýsingar á mörkum
jarðarinnar í þeim máldaga og yngri lögfestum fái efnislega vel samrýmst lýsingum í
landamerkjabréfi fyrir afmörkun Hafrafellstungu. Á það má þó fallast að framsetning
merkjalýsinga í máldaganum sé ekki glögg og ósamfelld. Í lögfestu 1752 gefur fyrst
að finna samfellda lýsingu merkja sem að öllu leyti samrýmist lýsingu
landamerkjabréfs. Þessi óskýrleiki í elstu heimild dugir þó ekki til að draga þær
ályktanir að eignarland jarðarinnar hafi í upphafi verið minna og ber ríkið
sönnunarbyrði þar um. Að öllu þessu virtu verður ekki talið að fram hafi komið gögn
eða sönnunarfærsla sem hnekkt geta landamerkjabréfinu frá 1888 eða rýrt
eignarréttarlegt sönnunargildi þess.
Ekki eru heimildir um annað en að jörðin Hafrafellstunga hafi verið byggð og
nýtt eftir búskaparháttum og aðstæðum á hverjum tíma. Innan þeirra marka sem
tilgreind eru 1888, svo sem þeim er nánar lýst hér framar, hafa eigendur jarðarinnar
farið með umráð og hagnýtingu og gert ráðstafanir með löggerningum á sama hátt og
gildir um eignarland almennt.
Ekki verður annað séð en að þetta eignarhald hafi verið án ágreinings eða
athugasemda. Engar heimildir eru um að land innan marka jarðarinnar hafi
mismunandi eignarréttarlega stöðu og verða staðhættir, gróðurfar eða
nýtingarmöguleikar ekki taldir hafa úrslitaáhrif í því sambandi. Þó nýting heiðarlands
jarðarinnar hafi eðli málsins samkvæmt verið takmarkaðri en láglendishlutans þá
leiðir það eitt og sér ekki til neinnar eignarréttarlegrar aðgreiningar. Þá verður
fyrirkomulag smölunar á þessu svæði ekki talið hafa eignarréttarlega þýðingu.
Að öllu framangreindu virtu hefur af hálfu íslenska ríkisins ekki verið sýnt
fram á að land innan tilgreindra landamerkja Hafrafellstungu sé þjóðlenda. Rannsókn
óbyggðanefndar leiðir einnig til þeirrar niðurstöðu að þar sé eignarland, án þess þó að
tekin sé afstaða til þess hver fari með þau eignarréttindi eða hver séu mörk milli
eignarlanda, sbr. 7. gr. laga nr. 58/1998. 203
203 Sbr. einnig lokakafla í Almennum niðurstöðum óbyggðanefndar (í viðauka).